BBC

İngiltere’nin güneyindeki Dorset’in Jurassic Kıyısı’ndaki kayalıklarından devasa bir deniz canavarının kafatası çıkarıldı.

Kafatası, yaklaşık 150 milyon yıl evvel okyanuslarda terör estiren deniz sürüngeni ‘pliosaur’a ilişkin.

2 metre uzunluğundaki fosil, cinsinin şimdiye kadar keşfedilen en bütünlüklü örneklerinden biri ve bu sürüngene dair yeni bilgiler veriyor.

Fosilin çok büyük ve çok güzel korunmuş olduğu görüldü.

Yerel paleontolog Steve Etches, diğer hiçbir yerde buna muadil bir örnek olmadığına inanıyor.

“Bu şimdiye kadar üzerinde çalıştığım en âlâ fosillerden biri. Onu eşsiz kılan şey eksiksiz olması” diyor.

“Alt çene ve üst kafatası, ömründe olduğu üzere birbirine geçmiş durumda. Dünya çapında, bu detay seviyesine sahip çok az örnek var. Bulunduklarında da pek çok kesim eksik oluyor, lakin bu, biraz çarpık olsa da, her kemiği mevcut.

Çoğu insanın uzunluğundan daha uzun olan kafatası, yaratığın genel olarak ne kadar büyük olduğuna dair fikir veriyor.

Kafatasındaki 130 diş tek bir ısırıkla avını öldürebilecek kadar uzun ve keskin.

10-12 metre uzunluğundaki pilasaur, süratli hareket etmesini sağlayan palet gibisi dört güçlü uzvuyla okyanustaki en üst seviye yırtıcıydı.

Bristol Üniversitesi’nden Dr. Andre Rowe, “O kadar büyüktü ki, bunun bir çeşit su altı T. rex’i olduğundan hiç kuşkum yok” diyor.

Avları ortasında uzun boyunlu kuzeni plesiosaur ve yunus gibisi ichthyosaur üzere öteki sürüngenlerin de olabileceği, öbür pliosaurlarla bile beslenmiş olabileceğini ortaya koyan fosil ispatlar olduğu belirtiliyor.

BBC

Bu fosil kafatasının bulunma hali de değişikti.

İngiltere’nin güneyindeki ünlü Dünya Mirası Jurassic Kıyısı’ndaki Kimmeridge Körfezi yakınlarındaki bir plajda gezinirken tesadüfen bulundu.

Steve Etches’in arkadaşı ve fosil meraklısı Phil Jacobs, pliosaurun burnunun ucuna kıyıya vurmuş halde rastladı. Taşımak için çok ağır olduğundan Steve’i almaya gitti ve ikili fosil modülünü inançlı bir yere götürmek için derme çatma bir sedye hazırladı.

Fosilin geri kalanının yeri ise uçurumun üzerinde yapılan bir drone araştırması ile belirlendi.

Yerden 15 metre yükseklikte, ufalanan bir uçurumdan halatlarla sarkarak fosil çıkarmaya çalışmak özel maharet gerektiriyor.

Dünyanın dört bir yanından bilim insanları, bu sürüngenlerin nasıl yaşadıkları ve ekosistemlerine nasıl hükmettikleri konusunda yeni bilgiler edinmek için Dorset fosilini ziyaret etmek için sabırsızlanıyor.

BBC

Paleobiyolog Profesör Emily Rayfield başın gerisindeki büyük dairesel açıklıkları incelemeye başladı bile. Bu açıklıklar ona pliosaurun çenelerini çalıştıran kasların büyüklüğü ve ağzı kapanıp avını ezerken ortaya çıkan kuvvetler hakkında fikir veriyor.

Bu kasların çeneye yaklaşık 33.000 newtona (kuvvet birimi) denk bir kuvvet uyguladığı varsayım ediliyor. Bağlam açısından, yaşayan hayvanlardaki en güçlü çeneler 16.000 newton ile tuzlu su timsahlarına ilişkin.

“Gerçekten güçlü bir formda ısırmayla, avınızı etkisiz hale getirebilirsiniz; kaçma mümkünlüğü daha düşüktür. Güçlü bir ısırık birebir vakitte doku ve kemiği epeyce tesirli bir halde parçalayabileceğiniz manasına gelir” diyor Rayfield.

“Beslenme stratejilerine gelince: timsahlar çeneleriyle objeyi kavrar ve sonra avlarının bir uzvunu koparmak için bükerler. Bu, artta genişlemiş başları olan hayvanların karakteristik özelliğidir ve biz bunu pliosaurda görüyoruz.”

Yeni keşfedilen bu örnek, bilhassa keskin ve çok kullanışlı kimi duyulara sahip olduğunu gösteren özelliklere sahip.

BBC

Kafasında, parietal ya da üçüncü bir gözü barındıran bir delik var. Kertenkelelerde, kurbağalarda ve günümüzde yaşayan kimi balıklarda bunlardan bir tane bulunuyor. Işığa hassastır ve bilhassa pliosaur derin, bulanık sulardan yüzeye çıkarken başka hayvanların yerini bulmaya yardımcı olmuş olabilir.

Steve Etches kafatasını önümüzdeki yıl Kimmeridge’deki Etches Koleksiyonu isimli müzesinde sergileyecek.

Kafatasının ardında birtakım omurlar çıkıntı yapıyor fakat birkaç kemikten sonra kayboluyor. Bunlar, fosilin geri kalanının hâlâ uçurumda olabileceğine dair ipucu niteliğinde.

Steve başladığı işi bitirmek istiyor. “Hayvanın geri kalanının orada olduğuna dair hayatım üzerine bahse girerim” diyor.

“Oradan çıkarılması lazım zira çok süratli aşınan bir ortamda bulunuyor. Uçurumun bu kısmı yılda birkaç metre geriye gidiyor. Ve pliosaurun geri kalanının düşüp kaybolması çok uzun sürmeyecek. Bu hayatta bir kere ele geçecek bir fırsat.”

Habere katkıda bulunanlar: Rebecca Morelle ve Tony Jolliffe