BARIŞ GÜNDOĞAN – Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyelerince laboratuvar ortamında üretilen iki yararlı böceğin bilhassa ayçiçeğinde ortaya çıkan ziyanlı tırtıla karşı gayrette muvaffakiyet sağladığı bildirildi.

Bitki Muhafaza Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem Özkan, yararlı böceklerin üretildiği fakülte laboratuvarında AA muhabirine yaptığı açıklamada, ayçiçeğinin yağ elde edilen çok kıymetli bir sanayi bitkisi olduğunu ve üretim alanlarının yüzde 50’ye yakınının da Trakya’da bulunduğunu söyledi.

Trakya’da çayır tırtılının çok derecede çoğalmasının çiftçilerde panik yarattığını lisana getiren Özkan, bu böceğin aslında vakit zaman sorun olduğunu, bundan 40 yıl ve 10 yıl evvel de yeniden bu halde çoğalma yaşandığını anlattı.

Özkan, tırtılın neden artık çoğaldığına ait şu bilgileri verdi:

“Bunun birçok nedeni olabilir. Bunlardan bir tanesi, global iklim değişikliği. Sıcaklığın 1 santigrat derece değişmesi, 12 haftalık 1 müddette böceğin sayılarını 100 kat artırabilir. Geometrik çoğalıyor. Bu çayır tırtılının bir dişisi 400 adet yumurta bırakır ve yılda 5 döl veriyor. Bu dölün tamamı yaşamış olsa tüm yeryüzünü kaplayabilir. Aslında bu tüm böcekler için çabucak hemen bu türlü. Pekala bu niçin olmuyor? Zira iklim şartları o böcek için uygun değil. Bu global iklim değişikliğinde sıcaklık artışı bu böceğin çok derecede artmasına neden olmuş olabilir. İkincisi göçler de tesirli olmuş olabilir. Zira bu böcek yalnızca Türkiye‘de yaşamıyor, Avrupa’da yaşıyor, Amerika’da, Asya kıtasında, kitlesinde ve sıcak hava dalgası var. Münasebetiyle böceğin bir göçü de olmuş olabilir. Lakin bize nazaran en büyük nedeni, yanlış ziraî uygulamalar.”

Bu üzere durumlarda çiftçilerin birinci aklına gelen yolun ilaçlama olduğunu aktaran Özkan, tarım ilaçları kullanıldığı vakit zararlıya karşı belirli bir periyot muvaffakiyet elde edilebildiğini fakat o zararlıyı öldürürken arıların da öldüğünü lisana getirdi.

Özkan, “Bu zararlıların yararları var. İstikrar halinde tutan parazitleri, prodüktörleri var. Bunları da öldürüyorsunuz. Kuşları da öldürüyorsunuz. İlaç kullanmak kısa vadede tahlil ancak uzun vadede ekolojiyi mahvediyor.” dedi.

Alternatif teknikler şart

Bu nedenle ilaç alternatifi metotlarla bu işin halledilmesi gerektiğinin altını çizen Özkan, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Müdafaa Kısmının biyolojik uğraş bahsiyle 40 yıldan fazla müddettir çalıştığını anlattı.

Prof. Dr. Özkan, şöyle devam etti:

“Bu zararlıların gayretinde en fazla kullanılan usul kimyasal gayret, yani tarım ilacı kullanımı. Tarım ilacını kullandığımız vakit ilacın yüzde birinden azı o zararlıya gidiyor, gerisi havaya, suya, toprağa karışıyor. Biyolojik çeşitlilik kaybımız oluyor. Bir de bu ilaçların kullandıktan sonra bir kısmı eserlerin üzerinde kalıyor, insan besini olarak kullanıyoruz ve insanların sıhhati da bozuluyor. Bunun iktisada yansıması var. Tarım ilacı kullandığımız vakit yurt dışına eserler gidiyor ve oradan geri dönüyor ve hasebiyle çok önemli kayıplarımız kelam konusu. Biz zararlıları baskılayan yararlı böcek üretiyoruz. Sloganımız da ‘akıllı böcek, akıllı çiftçi.'”

Bölümlerinde şu anda çok sayıda yararlı böcek bulunduğunu bildiren Özkan, “Burada bizim hocalarımız, hocalarımızın hocası, biz ve genç ziraat mühendisleriyle çalıştık ve bu yararlı böcekleri kit haline getirdik.” dedi.

Özkan, “Kitle üretimi bir sırdır. Şu anda 50 milyon üretecek kapasiteye geldik ve Türkiye bu yararlı böcekler bakımından dünyanın en güçlü ülkelerinden bir tanesi. Biyolojik çeşitliliğimiz çok varlıklı lakin biyolojik çeşitliliğimizi katma kıymetli eserlere dönüştüremiyoruz. Tarım ilacı kullanmak çok kolay geliyor. Tarım ilaçlarına kolay, ucuz, tesirli deniliyor fakat tarım ilaçları bir zehir. Pestisit diye biliniyor.” diye konuştu.

“Ucuz, ekonomik, ekolojik tek formül, biyolojik mücadele”

Son 4-5 yılda 500 ilacın direnç oluştuğu için etkisiz hale geldiğini ve yasaklandığını aktaran Özkan, şunları kaydetti:

“Demek ki tesirli de değil. Bir de ucuz diyorlar. Çiftçiye gidip sorun bakalım, tarım ilaçları ucuz mu? Ucuz, ekonomik, ekolojik tek usul, biyolojik gayret. Üniversitemiz Teknokent’teki genç girişimcilerle birlikte çalışıyor ve bunu çiftçinin hizmetine sundu. Elimizdeki bu böcek bir arıcılık. Üzerinde 35-40 yıldır çalışıyoruz. İkinci böceğimiz de dünyada birinci sefer üretimini gerçekleştirdiğimiz, Türkiye’nin gerçekleştirdiği bir yararlı böcek. Evet, o zararlılar var. O ziyanların yararlıları da var. Şayet biz doğayı fazla bozmazsak bu ekolojik istikrar sürüyor ve çayır tırtılının yapmış olduğu ziyan, kelam konusu olmuyor. Artık bakın buradaki yararlı böcek ne yapıyor? Ziyanlı böceğin yumurtasına bir tane yumurta koyuyor ve imha ediyor. Buradan ziyanlı çıkamıyor. Daha yumurta devrindeyken. Biz bu zararlıyı yetiştiriyoruz. Zararlıların üzerinde yararlıyı yetiştiriyoruz ve bunları kit haline getirip üreticilerin hizmetine sunuyoruz. Çayır tırtılı için 2 yararlı böceğimiz var. Dünyada birinci kez yetiştiriciliğini Türkiye’nin yaptığı bir arıcık. Öbürü de yumurta paraziti trichogramma.

Bunları nasıl kullanıyoruz? Bu kit haline geldiği vakit bunları üreticiler alıyorlar. Bunu kollara asıyorlar. Buradan yararlı böcek çıkıyor, zararlıyı imha ediyor. Pekala bunu ne vakit açacağız? Bunun asıl vaktini belirlemek için de bir tuzağımız var. O tuzak da kokuyla zararlıyı buraya çekiyoruz. Ne vakit ergin çıktığını belirliyoruz. Ondan sonra yumurtlayacağı vakti bildiğimiz için bunları asıyoruz ve ziyanı önlemiş oluyoruz.”

“Her yıl üst üste tıpkı eseri ekerseniz o zararlının olma ihtimali çok fazla”

Türkiye’nin her yıl tarım ilaçlarına 600 milyon dolar para ödediğini belirten Prof. Dr. Cem Özkan, biyolojik uğraşın yaygınlaşması ile hem masraftan hem de zararlılardan kolaylıkla kurtulunabileceğini söyledi.

Özkan, biyolojik gayret konusunda ilgili kurumlarla birlikte çalışma yapılması gerektiğini belirtirken, çiftçileri her yıl tıpkı eseri ekmemeleri konusunda da uyardı.

Prof. Dr. Özkan, “Çözüm olarak ilaç alternatifi prosedürlere öncelik vereceğiz. Bu formüllerden bir tanesi biyolojik gayret, bir oburu de kültürel tedbirler. Mesela her yıl üst üste birebir eseri ekerseniz, mesela üretici bu yanlışlığı yapıyor, geçen sene ayçiçeği ekmiş, bu sene yeniden ayçiçeği ekerse orada o zararlının olma ihtimali çok fazla. Onun yerine münavebe (ekim nöbeti) yapması lazım.” sözlerini kullandı.