Böceklerin uyuyup uyanma vakitlerini yöneten değişik sirkadiyen ritimleri de bulunuyor.

Bazı böcekler, gizlice yemek yeme fırsatından yararlanmak için geceleri faaliyet gösterir. Kemirgen kurtlar, kuşlar ve öbür yırtıcılardan kaçınmak için güneş battıktan sonra yaprak yer. Tahtakuruları ise genelde yiyeceklerinin (bu biziz) uyumasından faydalanmak için gece beslenir. Karşılaştırma yapılacak olursa, polen bulmaya çalışan çeşitli arı cinsleri üzere yiyeceklerini gündüz arayan böcekler, sirkadiyen döngünün zıt tarafındadır. Polen yaydıkları çiçekler geceleri kapanıyorsa, bu durum kulağa mantıklı geliyor.

BÖCEKLERİN UYUDUĞU BİRİNCİ KERE 24 YIL EVVEL TANIMLANDI

Populer Science Türkçe’nin aktardığına nazaran bilim böceklerdeki uykuyu birinci kere 2000 yılında, California Sinirbilim Enstitüsü ve Penn Eyalet Üniversitesinin öncülük ettiği başka araştırma kümeleri meyve sineklerinde uyku davranışını raporladığı vakit tanımlamıştı.

Her iki küme da bu sineklerin, uykunun kıymetli niteliklerini sergilediğini keşfetti. Örneğin dinlenme halindeki sinekleri irkitmek, faaliyet durumundaki sineklere nazaran daha güç olmuş; tıpkı kanepe horlarken dikkatinizi çekmenin, ayakta ve dolaşırken dikkatinizi çekmekten daha güç olması üzere. Ayrıyeten bilim insanlarının sinekleri geceleyin bulundukları kaba periyodik biçimde vurarak uyanık tutmaları halinde, sinekler tıpkı bizim bütün gece uyumadıktan sonra uyumak zorunda kaldığımız üzere fazladan dinlenmeye muhtaçlık duymuşlar.

Yakın vakit evvel yürütülen araştırmalar, kafeinin meyve sineklerinin uyku döngüsüne müdahale edebildiğini (tıpkı bizim gibi!) ve ayrıyeten bu döngünün cinsiyet ve yaş tesiri altında olduğunu göstermiş. Araştırmacılar bunun yanısıra bal arılarının nasıl kestirdiğini takip etmekten, farklı bir gündelik döngüye uyarlanmış bir hamamböceğinin beyninin bir kısmını öbür bir hamamböceğine naklederek onun sirkadiyen ritmini değiştirmeye kadar öbür pek çok böcekte de uyku ve sirkadiyen ritimleri incelemişler.

Bir meyve sineği yahut arı üzere nispeten kolay bir canlıda hem uyku hem de sirkadiyen ritimlerin incelenmesi, alakalı moleküler güzergahlardan bağlı genlere kadar genel olarak bu davranışlar hakkında fikir verebilir. Ayrıyeten sirkadiyen ritimlerinden faydalanarak ziyanlı böcekleri denetim etmenin yolları da bulunabilir. Sirkadiyen ritimler metabolizmanın düzenlenmesine yardımcı olduğundan, örneğin böcek ilaçları günün aşikâr vakitlerinde daha uygun çalışabilir.