“Felsefe üniversitelerin dört duvarı dışına çıktı. Fakat insanlarımızın birçok, onlara sunulanlar ortasındaki seviye farkını göremiyor. Hepsine tıpkı ilgiyi gösteriyor. ”

Felsefeyi üniversitelerin dışına çıkarmak hedefiyle kurulan Türkiye İdeoloji Kurumu 50. yaşını kutluyor. Kurum lideri Prof. Dr. İoanna Kuçuradi ile kurumun tarihçesini, çalışmalarını, ideolojinin hayatımızdaki yerini konuştuk.

• Türkiye İdeoloji Kurumu ne vakit, kimler tarafından ve ne maksatla kuruldu?

İdeoloji Kurumu’nu 1974 yılında kurduk. Kurma fikri 1973’te Varna’da toplanan 15. Dünya İdeoloji Kongresi’nde oluştu. Uzun geniş yerde, dünyanın birçok ülkesinin ideoloji kuruluşları bir desk kurmuş, hem o ülkeden gelenlere birtakım bahislerde yardımcı oluyor, hem de kendi ülkesindeki birtakım çalışmaları tanıtıyordu. Lakin Türkiye yoktu. İşte orada karar verdim. Türkiye’ye dönünce de kimi hocalarımızla konuştum. Böylelikle Suat Sinanoğlu ve Nusret Hızır ile ve o vakit genç olan üç arkadaşımla; Füsun Akatlı, Oruç Aruoba ve Zeynep Aruoba’yla 1974’te Ankara’da İdeoloji Kurumu’nu kurduk ve çalışmaya başladık. En temel maksadımız, ideolojiyi üniversitelerin dışına da çıkarmaktı.

• Amaçlarınıza ulaştınız mı?

Amaçlarımızın kimilerine ulaştık, kimilerine yaklaştık, kimilerinde oldukça yol aldık. Ancak ülkemizde olan bitenlere bakarsak örneğin birtakım insanların rastgele, tanımadıkları insanları öldürmelerine bakarsak ve dünyada olan bitenlere bakarsak öldürme yarışlarına bakarsak, alınması gereken daha hayli yol var. Unutmamak gerekir ki bir sorunu halletmek yetmiyor. Birini hallediyorsunuz ancak yenileri çıkıyor. Bunun için uyanık gözlerle olan bitenlere bakarak sorunu görmek gerekli araştırmayı yapmak ve ona nazaran, en başta eğitimde olmak üzere, o hususta gerekli tedbirleri almak gerekir.

• Kurumun üniteleri hakkında bilgi verir misiniz? Örneğin çocuklar için “Felsefe Birimi” neler yapıyor?

Kurumumuzun tertipli ve verimli çalışmalar yapan iki ünitesi var: Çocuklar için İdeoloji Ünitesi en eskisidir. Bu Ünitemiz, 1993 yılından beri bir de Türkiye İdeoloji Olimpiyatları’nı düzenliyor ve birinci 10’a girenlerden yabancı lisan bilen iki öğrencimizin Memleketler arası İdeoloji Olimpiyatı’na katılmasını sağlıyor. Hakikat dürüst çalışan ikinci ünitemiz de Hukuk İdeolojisi Ünitesidir. Yaklaşık 10 yıldan beri, hukuk ve ideoloji öğrencileri için “Hukuku İnsan Haklarıyla Gerekçelendirmek” başlığıyla bir kurs düzenliyor.

• Kuruluştan bu yana geçen 50 yılda Türkiye’de ideoloji ne durumda?

Felsefe üniversitelerin dört duvarı dışına çıktı. Lakin insanlarımızın birden fazla, onlara sunulanlar ortasındaki seviye farkını göremiyor. Hepsine birebir ilgiyi gösteriyor. Lakin bunu da göz önünde bulundurarak çalışmalar yaptığınız takdirde ideolojiye ilgi duyan insanlarımızın, vakitle bunu da yapabileceklerini düşünüyorum. Nietzsche’nin şu kelamı kıymetli bir olguya parmak basıyor: “Her neye ki bir insan kendi yaşantılarıyla ulaşamıyor, buna kulakları da kapalıdır.” Bunu da göz önünde bulundurarak çalışmalar yapmamız faydalı olur.

DÜNYAYA ÇAĞRI

• Kasım 1994’te yayımlanan birinci bültende ideoloji için davet yapılıyor ve “Felsefeye ihtiyacımız var” deniliyor. Felsefi kanıya neden ihtiyacımız var?

Sözünü ettiğiniz bu “çağrı”, İtalyan İdeoloji Araştırmaları Enstitüsü, İtalyan Ansiklopedisi Enstitüsü ve İtalyan televizyonu RAI Eğitim Bölümü’nün, dünyanın bütün medya ve hükümetlerine yaptığı bir davettir. Ne var ki geçen 30 yılda, dünyamızda bu bahiste bir gerileme var. Kuruluşunun birinci 30-40 yılında Birleşmiş Milletlerin ana motto’larından olan “silahsızlanma ve barış”ın yerini yeniden silahlanma yarışı aldı. Bunun değerli teorik bir nedeni, çoğunluğu egoist olan insanların yaşadığı bir dünyada, milletlerarası insan hakları evraklarında insan haklarının edilgen biçimde lisana getirilmesidir: “Hiç kimse azaba uğramayacak/uğramamalı” deniliyor. Lakin bu aslında “Hiç kimse azap yapmayacak/yapmamalı” demektir. İnsan haklarının eğitiminde hâlâ en büyük eksiğimiz, insan haklarını sadece hukuk olarak görmektir. Halbuki insan hakları etik unsurlardır. Türkiye olarak da dünya olarak da, bu noktaya şimdi gelmedik. İşte ideoloji bunun için de gerekli. Yani birinci evvel insan haklarının etik eğitimini yapacak öğretmenlere muhtaçlık var. Hukuk bunun gerisinden gelmeli.

• Bir öteki bültende “Yüzyılımızın en bedelli başarısı insan hakları fikrinin yaygınlaştırılması, doğal ya da rastlantısal özellikleri ne olursa olsun insanların insan onuru korunacak biçimde muamele görmeleri ve diğerlerine bu türlü muamele etmeleri gerektiği kanısının ön plana getirilmesi olsa gerek” diyorsunuz. Türkiye’de bu alandaki eksiklikler, yapılması gerekenler nedir sizce?

Türkiye’de son 25-30 yılda insan haklarıyla ilgili kayda paha kimi çalışmalar yapıldı.Teorik alanda en başta yapılması gereken, hukuk normlarının türetilmesinde insan haklarının bir öncül olarak nasıl kullanılabileceğini gösteren çalışmalar yapmak, üniversitelerde bunun nasıl yapılabileceğini de gösteren insan hakları doktora programları açmaktır. Merkezinde ideoloji ve etik olan bu türlü bir disiplinlerarası programa müracaatımızı YÖK, münasebet göstermeden reddetti. İnsan hakları eğitiminde kıymetli bir nokta, bu eğitimi insan olma şuurunu uyandıracak halde ve bilgisel temelleriyle birlikte yapmaktır.

YENİ BİR YER İÇİN TAKVİYEYE GEREKSİNİMİMİZ VAR

• Kurumun 2024 projelerini anlatır mısınız?

Kurumun 50. yılını kutlamak için ekim ayının başında yapmayı planladığımız ikinci memleketler arası toplantı da 21. yüzyılın birinci çeyreğinde dünyamızın bulunduğu “yere” nasıl geldiğini ana çizgileriyle ortaya koymayı ve geleceğe bakmayı amaçlıyor.

Ancak 50. yılımızda yapmak istediğimiz, fikirle ilgisi olmayan bir şey de var: Türkiye İdeoloji Kurumu’nu daha geniş boyutlu çalışmalarını gerçekleştirebilecek, şimdikinden daha geniş bir yer, bir bina sahibi yapmak. Yeni edindiğimiz kitapları koyacak yer kalmadığı üzere düzenleyebileceğimiz kimi eğitim çalışmalarını gerçekleştirmek için daha geniş bir yere, bu türlü bir yer edinmek için de dayanağa gereksinimimiz vardır. Arkadaşlarıma söylediğim üzere ben ölmeden bu gerçekleşebilirse çok, çok, çok güzel olur.