Haber : ABDULLAH ÇELEBİ- Kamera: KERİM UĞUR

Türkiye‘de gömlek üretiminin kıymetli merkezlerinden İzmir’de girdi maliyetlerinin fazlalığı ve yüksek enflasyon nedeniyle önemli bir kriz yaşanıyor. Fiyatların bir yılda dörde katlandığını vurgulayan gömlek üreticisi Muzaffer Altınsöz, “Perakendedeki bir gömlek yaklaşık 350- 400 TL bandında gidiyor. Yani beşerler bu minimum fiyatla, bu maaşla nasıl bir gömlek alacak? Bir pantolon 700- 800 lira. Yani ben bu işin içerisinde olmasam pantolon, gömlek alamam. Alacak gücüm yok” dedi. Bu yıl zorlandıkları kadar hiçbir yıl zorlanmadıklarını kaydeden Ramazan Altınpınar ise “Kumaş tedarik ederken birinci evvel biz bir şok yaşıyoruz. Sonra eseri ayağa kaldırıp mağazaya getirdiğimizde müşteri fiyatları öğrendiğinde onlar da ikinci şoku yaşıyorlar” dedi.

İzmir’de bilhassa gömlek, gelinlik ve pantolon üzere dokumacılık eserlerinin nabzının tutulduğu Mimar Kemalettin Caddesi’ndeki toptancı ve üreticiler, piyasa şartlarından kaygılı. ANKA Haber Ajansı’na konuşan gömlek üreticileri, girdi maliyetlerindeki artış ve yüksek enflasyondan şikayet etti.

“KUMAŞIN METRESİ 4 KATA YAKIN ARTTI”

18 yıldır gömlek işiyle uğraştığını anlatan İlkay Kuydaş, evvelden fabrikalardan çok uzun vadelerle kumaş alabildiklerini lakin son periyotta piyasadaki dengesizlik ve belirsizlik nedeniyle peşine dönüldüğünü söyledi. Fiyatlarda çok bir yükseliş olduğunu belirten Kuydaş, “Bizim geçen yıl aldığımız en kıymetli kumaşın metresi 20 lira civarındaydı. Fakat şu an 70 liraya dayandı. Hesaplar ortada yani. Bunun yanı sıra işçiliğe de yüzde 100’ün üzerinde artırım geldi. Bu da otomatikman satılan eserlere yansıyor. 60-70 liralara satılan en kıymetli eser 160- 170 liraya geldi” dedi.

“MÜŞTERİYE FİYAT VERMEKTEN ÇEKİNİR OLDUK”

Kuydaş, gömlek fiyatlarının ise geçen yıla oranla yüzde 80 ile 120 ortasında arttığını vurgularken şöyle devam etti:

“Şu anda gömlek fiyatımız 130-170 lira ortasında. Teğe bir bağlantılarımızla sattığımız bir eser. Lakin o kadar yükseldi ki fiyatlar, müşteriye fiyat vermekte çekinir olduk. Yani maliyetler ortada lakin çekinerek fiyat söylüyoruz. Şu anda grup elbiseden daha zordur tek modül gömlek. Zira kadro elbise daha süratli ve daha fabrikasyon çıkıyor. Ancak bizim atölyelerde gömlek en az 60 kişinin elinden geçiyor. Yani bunun kesitinden tutun yan dikişi, yakası, manşeti derken en az 40– 50 hatta 60 kişinin elinden geçiyor. Doğalgazın, elektriğin kıymetli oluşundan ötürü inanın evvelden yılda bir sefer ya da iki defa artırım yapardık ancak biz şu an altıncı ayda üçüncü artırımı yaptık. Gömlek fiyatları 80-100 lira perakende satılırken geçen yıl, bu yılki fiyat siyaseti 300 lira. Bir anda çok yükseldi. Bunu alan da orta katman. 100 liradan 300 liraya çıkarınca fahiş fiyat üzere gözüküyor. Fakat AVM’lere ya da marka bazına gittiğiniz vakit daha kıymetli.”

“ESKİDEN BİR YILLIK FİYAT BELİRLERDİK, ARTIK 2- 3 AYLA SINIRLI”

Bir öbür gömlek üreticisi Ahmet Sarıtaş ise şunları söyledi:

“Girdi maliyetleri daima artıyor. Elektriğe gelen artırımlar, doğalgaza gelen artırımlar, işçiliğe gelen artırımlar. Daha evvel biz atölyelerle sene başında oturur fiyatta anlaşırdık, bu sene sonuna kadar giderdi. Lakin şu anda bu muahedeler 2-3 ayla hudutlu. Artık bu taban fiyatın artışından ötürü tekrar bir konuşma olacak üzere gözüküyor. Artık TL ile hiç kumaş almıyoruz. Artık artık döviz bazlı kumaşlar var. Kumaşları dolar üzerinden alıyorsak dolar üzerinden artırım geliyor. Bütün eza bu. Maliyetlerimiz çok artıyor. Bu sefer de fiyatlar çok yükseliyor. Gömleği satar mıyız satamaz mıyız diye dehşet içine giriyoruz. Geçen yıl 52 TL ye sattığımız gömlek bu yıl 152 TL… Ancak bu fiyattan satmakta bize para kazandırmıyor.”

“KÖRFEZ SAVAŞINDA BİLE BU TÜRLÜ ISTIRAP YAŞAMADIK”

35 yıldır gömlek bölümünde yer aldığını anlatan Muzaffer Altınsöz, “İnanılmaz düzeyde ekonomik düşünce yaşıyoruz. Daha evvel körfez savaşları gördük, devalüasyonlar, Tansu Çiller periyodu yaşadık. Lakin bu kadar büyük sorun yaşadığımızı hatırlamıyorum. Bugünkü fiyatlara bakıldığında teğe üç, teğe dört katlanma var. Ancak bizdeki dert fiyatların artması ve personellerin düşük maaşı. Bu dengelenmediği sürece bu daima bu türlü berbata gidecek” diye konuştu.

“İŞİN İÇİNDE OLMASAM KENDİME PANTOLON, GÖMLEK ALAMAM”

Altınsöz, maliyetlerin de dörde, beşe katlandığını belirtirken, şöyle devam etti:

“Şu an perakendedeki bir gömlek yaklaşık 350- 400 lira bandında gidiyor. Yani beşerler bu taban fiyatla, bu maaşla nasıl bir gömlek alacak. Bir pantolon 700-800 lira. Yani ben bu işin içerisinde olmasam pantolon gömlek alamam. Yani alacak gücüm yok. Çoluk var, çocuk var. Çocuklar üniversiteye gidiyor. Konutlar kira. Hangi parayla alacağız? birikim yok. Bu kaidelerde nasıl çaba edeceğiz? Biz yalnızca çalışıyoruz. Aldığımız maaşla geçinmeye çalışıyoruz. Bir kalıp peynir 100- 110 lira, o da bir hafta sürüyor ya da sürmüyor. Bu yalnızca bir peynir. Yağ, peynir, pirinç, makarna… İnsanların en kolay doyum biçimi makarnaydı. Şu an makarnayı almakta bile zorlanıyor beşerler. Ne yiyecek bu beşerler? Biri çıksın da söylesin! Bu beşerler bunu yesin desin, biz de bilelim. Bu maliyetler daima yükseliyor ancak bu beşerler nereye kadar gidecek. Taban fiyata yapılan orta artırımlar hiçbir vakit kimseyi tatmin etmez. Zira ona artırım yapıldığı sürece tekrar öteki eserlere de artırım yapılıyor. Değişen bir şey olmuyor ki. 3 koyuyorlar 5 alıyorlar. 5 koyuyorlar 10 alıyorlar. Bu nasıl dengelenecek. Elektrik, akaryakıt ve dolar düşmediği sürece bu iktisadın düzelme bahtı yok.”

“BİZ KUMAŞ ALIRKEN BİRİNCİ ŞOKU, MÜŞTERİ FİYATI ÖĞRENİNCE İKİNCİ ŞOKU YAŞIYOR”

Bir öbür gömlek üreticisi Ramazan Altınpınar ise şunları söyledi:

“15 yıldır bu kesimin içerisindeyim. Babadan devraldık. Çok yıllar etkilendik lakin hiç bu kadar zorlandığımızı hatırlamıyoruz. Her yeni aldığımız kumaşın fiyatı bir evvelkine nazaran değişiyor. Maliyetlerde sapmalar çok fazla. Bütün ödemeler dolara dönmüş. Sattığımızın yerine yenisini koyamıyoruz. Fason bulamıyoruz, müşteri tedarikinde eza yaşıyoruz. Yani bu yıl zorlandığımız kadar hiçbir yıl zorlanmadık. Tişörtler şu an da toptan 70 lira civarında, gömlekler 90 lira ile 110 lira ortasında. Geçen yıl tişörtler 20-25 lira, gömlekler de 40-50 lira ortasındaydı. 2– 2,5 kat ortasında artırım var bu yıl. Kar marjımız da düştü. Fiyatlar bu biçimde arttı lakin geçen yıllarda yüzde 15 kazanırken, bu yıl birden fazla eserlerde yüzde 10’u bile göremiyoruz. Kalitede de bir düşüklük oluyor tabi ki mecburen. Zira iş gücü de azaldı. Eskisi üzere iş gücü de yok. Mecbur bulabildiğimiz yerlerde eserlerimizi ayağa kaldırmaya çalışıyoruz. Doğal herkes hayretler içerisinde. Biz evvel o şoku kumaşçıda yaşıyoruz. Kumaş tedarik ederken birinci evvel biz bir şok yaşıyoruz. Sonra eseri ayağa kaldırıp mağazaya getirdiğimizde müşteri fiyatları öğrendiğinde onlar da ikinci şoku yaşıyorlar. Alışmaya çalışıyoruz fiyatlara.”