Dar gelirli ayakta kalmak için borç batağına girerken büyük şirketlerde çalışan üst seviye yöneticiler de aldıkları fiyatlarla geçinemez duruma geldi. Bilhassa son devirlerde fahiş zamlanan okul fiyatları ve sıhhat masrafları nedeniyle şirketinden avans çekenlerin sayısı da artıyor. Türkiye’de yaklaşık 1.6 milyon öğrenci özel okullarda eğitim alıyor. Aylık okul fiyatı ödemeleri 20-30 bin TL’yi buluyor.

Şirketler de avans çeken çalışanlara dönük tahliller geliştiriyor. Şirketler çalışanlarına tamamlayıcı sıhhat sigortası yapmasına karşın, kapsam dışındaki sıhhat masrafları için çalışanlar daha fazla borca gereksinim duyuyor. Kimi şirketler yalnızca sıhhat ve eğitim masrafları için çalışana avans çekme imkânı tanıyor.

Öte yandan patronun çalışana avans ödenebilmesi için üç şartın bir ortada bulunması gerekiyor. Personelin mecburî bir gereksiniminin ortaya çıkmış olması. Patron avansı hakkaniyet gereği ödeyebilecek durumda olmalı. Ve emekçi o güne kadar çalıştığı günlerin toplamı kadar avans meblağı talep etmeli.

ÜÇ AYDA GERİ ÖDEME

Bazı şirketler avans ölçüsünü 1.5 maaşla hudutlu tutarken çekilen avansın üç ay içinde geri ödenmesini istiyor ya da maaştan kesiyor. Birtakım büyük şirketler örneğin 400 bin TL’lik eğitim sarfiyatının yüzde 60’ını üst seviye çalışanına, müdürlere ya da yöneticilere avans olarak ödüyor. 8 ile 10 ay içinde çalışanın maaşından kesiliyor.

Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi’nin hesaplamasına nazaran kredili mevduat hesabı bir yılda yüzde 143 artışla 2023 sonunda 175 milyar liraya yükseldi. Kredili mevduat hesabı, hesabınızda para olmasa dahi limit fiyatınız dahilinde nakit para çekebileceğiniz hesap manasına geliyor. Kredili mevduat hesabını kullanan kişi sayısı da 2022 sonunda 27 milyon şahısken 2023 yılı sonunda 28 milyon 800 bin kişi seviyesine yükseldi. Tıpkı devirde kişi başına ortalama kredili mevduat hesabı riski ise 2 bin 671 liradan 6 bin 745 liraya yükseldi.

Zorlu geçim şartları, yurttaşın omuzlarına binen borç yükünü daha da arttırıyor. 37 milyon kişinin toplamda 1.2 trilyon TL’lik borcu bulunuyor. TBB bilgilerine nazaran, Aralık 2023 prestijiyle ferdî kredi kullananların sayısı bir yılda 2 milyon artarak 40 milyona, kişisel kredi kartı borcu olanların sayısı ise 3 milyon artarak 36.7 milyona çıktı. Bankaların konut, taşıt ve muhtaçlık kredilerinden oluşan tüketici kredilerinden ve ferdî kredi kartlarından alacakları yıllık yüzde 71 artışla 9 Şubat prestijiyle 2 trilyon 790 milyar TL’ye ulaştı.

GENÇLER BORÇLA İLGİLENİYOR

Son yıllarda işe yeni başlayanlar da borç konusunda önemli külfet yaşıyor. Z jenerasyonunun iş hayatındaki tesiri giderek artıyor. Yeni kuşak çalışan iyiliği platformu Wellbees’in bilgilerine nazaran Z nesli çalışanlar en çok borç idaresi mevzusuyla ilgileniyor.