Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, enflasyon muhasebesine geçeceklerini açıklamıştı.

Bakan Şimşek, “Belki finans kuruluşlarına ayrımcılık yapacağız, onları kapsama almayacağız” sözleri kullanmıştı.

Peki Mehmet Şimşek’in işaret ettiği enflasyon muhasebesi ne manaya geliyor?

Konuyla ilgili merak edilen soruları Deloitte Türkiye Vergi Hizmetleri Ortağı İsmail Yavuz yanıtladı, enflasyon muhasebesinin kimleri nasıl etkileyeceğini anlattı.

İsmail Yavuz, soruları şöyle cevapladı:

Enflasyon muhasebesi nedir?

”Esasında enflasyon muhasebesi Vergi Yöntem Kanunu’nda enflasyon düzeltmesi olarak tanımlanmaktadır. Genel manada enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu söz edemeyen mali tabloların, gerçek durumu söz eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme sürecine tabi tutulmasıdır.

Enflasyon düzeltmesi nasıl uygulanır?

Enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan mali olmayan değerlerin Türk Lirası bedellerinin, tablonun ilişkin olduğu tarihteki bedeline yükseltilmesidir. Düzeltme, nakdî olmayan değerlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak meblağlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilecektir.

Mevcut şartlarda enflasyon düzeltmesi neden değerlidir?

Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonun tesirinden arındırılması, böylelikle vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan aksiliklerin giderilmesi ve mali tablonun ilişkin olduğu tarihteki satın alma gücünü gerçek kıymetinde göstermesi açısından kıymetlidir.

Bu düzeltme süreci şirketlere ek vergi yükü getirecek mi?

31/12/2023 tarihli mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan düzeltme farkları geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecektir. Bu halde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl ziyanı ise ziyan olarak kabul edilmeyecektir.

Ancak 2024 ve takip eden hesap periyotlarına ilişkin vergi matrahı, düzeltilmiş bilançoya nazaran tespit edilecektir. Süreksiz vergi periyotları ve hesap devri sonu itibariyle oluşan kâr ya da ziyan, ‘Enflasyon Düzeltme Hesabı’nın bakiyesine nazaran bulunacaktır. ‘Enflasyon Düzeltme Hesabı’nın bakiyesi, ‘Enflasyon Düzeltmesi Kârları/Zararları’ hesapları aracılığıyla ‘Dönem Kârı yahut Ziyanı Hesabı’na devredilerek kapatılacak ve oluşan bakiyeye nazaran işletmenin periyot kâr ya da ziyanı görülmüş olacaktır.

Örneğin sabit değerlerin 2024 yılından itibaren düzeltilmesi sonucu oluşan enflasyon düzeltme farkı (31/12/2023 düzeltilmiş bedel ile 31/03/2024 düzeltilmiş bedel farkı gibi) öncelikle vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacak, amortismanları ise düzeltilmiş pahalar üzerinden hesaplanacaktır. Bu durumda verginin bedel artışları üzerinden evvelce ödenmesi kelam konusu olacaktır. Amortismana tabi olmayan arsa, iştirak payları üzere amortismana tabi olmayan mali olmayan kalemlerin 2024 ve sonraki periyotlarda enflasyon düzeltmelerinin oluşturduğu vergi tesiri lakin bu arsa yahut iştirak payı satıldığında telafi edilebilecektir.

Burada şirketlerin bilançolarındaki öz kaynak ve nakdî olmayan kalemlerin dağılımları da kıymetli bir konu. Enflasyon düzeltmesi 2024 yılı için kimi şirketlerde vergi matrahını artırıcı, kimilerinde ise azaltıcı tesir oluşturacak. Cari periyot düzeltmelerinde düzeltmenin yapıldığı periyotta gerçekleşen enflasyonun yüksek olması bu etkiyi artıracaktır.

Genel olarak şöyle tabir edilebilir. Enflasyon düzeltmesi;

01.01.2024 tarihi itibariyle, bilançosunun özkaynağı güçlü, nakdî olmayan pasif toplamları, mali olmayan faal toplamlarından fazla olan işletmeler için ziyan tesiri oluşturacağından daha az vergi ödemelerini sağlayacak,

01.01.2024 tarihi itibariyle, bilançosunun özkaynağı düşük, mali olmayan pasif toplamları, nakdî olmayan faal toplamlarından az olan işletmeler için kâr tesiri oluşturacağından daha çok vergi ödemelerine neden olacaktır.

2023 yılı düzeltmesinin hiç mi vergi tesiri olmayacaktır?

2023 hesap devri sonuna ilişkin bilançonun düzeltilmesi sonucu hesaplanan fiyatlar, izleyen periyotta enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağına bakılmaksızın, izleyen periyodun başlangıç bedelleri olarak dikkate alınacaktır.

31/12/2023 yılı bilançosunda yapılacak düzeltme süreçleri direkt vergi tesiri oluşturmayacaktır. Lakin 31/12/2023 bilançosunda düzeltilen nakdî olmayan kalemler, 2024 ve sonraki yıllarda düzeltilmiş pahaları üzerinden masraf, maliyet yahut gelir ögesi olarak dikkate alınacaklarından 2023 yılı bilançosunun düzeltilmesi 2024 ve takip eden yıllarda dolaylı olarak vergi tesiri oluşturacak.

Yıl sonunda ne olacak?

2023 hesap devri sonuna ilişkin bilançonun düzeltilmesi sonucu hesaplanan fiyatlar, izleyen devirde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağına bakılmaksızın, izleyen periyodun başlangıç kıymetleri olarak dikkate alınacaktır.

Enflasyon düzeltme kurallarının varlığına bağlı olarak, 01/01/2024 tarihinden sonraki periyoda ilişkin düzeltme süreçleri, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş 31/12/2023 tarihli bilançoda yer alan düzeltilmiş kıymetler üzerinden yapılacaktır.

Kimler enflasyon düzeltmesi yapacak?

Enflasyon düzeltmesi, kolektif, ismi komandit, ismi şirketler ve iş iştirakleri dâhil yararlarını bilanço aslına nazaran tespit eden gelir yahut kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılacaktır. Yani bir işletmenin enflasyon düzeltmesi yapması için iki kural öngörülmüştür: Gelir yahut kurumlar vergisi mükellefi olmak, bilanço temeline nazaran defter tutmak.

Enflasyon düzeltmesi hangi varlıklar için yapılacak?

VUK kapsamında yapılacak enflasyon düzeltmesi yalnızca mali tablolardan yalnızca bilançoya uygulanacaktır. Bilançoda yer alan değerler mali ve mali olmayan değerler formunda iki kümeye ayrılmaktadır. Nakdî değerler enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. Çünkü bilançoda görünen nakdî değere ilişkin kıymet, bilanço tarihi prestijiyle o değerin satın alma gücünü de göstermektedir. Fakat bilançoda görünen mali olmayan değerlere ilişkin pahalar, bilanço tarihi prestijiyle bu değerlerin satın alma gücünü gösteren kıymetler olmadığından, mali olmayan değerler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Mali olmayan değerler genel bir söz ile enflasyona karşı nominal bedeli tıpkı kalmakla birlikte satın alma gücünü koruyan bilanço kalemleri olarak tanımlanabilir.

Örnek olarak;

Hisse senetleri,

Stoklar,

Mali duran varlıklar (iştirakler, bağlı ortaklıklar),

Maddi olan ve olmayan duran varlıklar

Gelecek aylara/yıllara ilişkin giderler/gelirler,

Mal ve sabit değer alımı için verilen Türk Lirası cinsinden avanslar sayılabilir.

Şirketler bu düzeltmeye hazır mı?

İlk enflasyon düzeltmesinin yapıldığı 2003 ve 2004 yılarından bu yana ticari hayatını sürdüren şirketler uygulamaya çok yabancı değiller. Lakin 2004 yılında yapılan düzeltmenin yalnızca 1 yıl için uygulanması nedeniyle şirketler çoklukla ERP/muhasebe sistemlerinde enflasyon düzeltmesi ile ilgili bir uyarlama yapmayı tercih etmemişlerdi. Üzerinden neredeyse 20 yıl geçtiğinden o günleri hatırlayanlar olsa da bu bahiste deneyim sahibi kişi sayısının az olduğunu söyleyebiliriz.

Tam da bu nedenle, şu anda şirketlerin mali işler ünitelerinin en kıymetli gündem unsurlarından biri enflasyon düzeltmesi. Şirketlerin kıymetli bir kısmı bir taraftan tesir tahlillerini (kâr/zarar tahlili, vergi etkisi) yapmakta, öteki taraftan ise uygulamayı yanılgısız olarak nasıl yapabilecekleri konusunda çalışmalarını sürdürmektedirler. Burada öne çıkan mevzu kullanılan ERP/muhasebe sistemine uyarlanabilecek bir enflasyon muhasebesi tahlili olup olmadığı yahut enflasyon düzeltmesi hesaplamalarının ERP/muhasebe sistemi dışında hesaplanıp yalnızca düzeltme kayıtlarının muhasebe sistemine kaydedilmesinin uygulanabilirlik, yarar ve maliyet açısından tahlil edilmesidir.

Bu düzeltmenin yapılması mecburi mi?

Uygulama ihtiyari olmayıp, kaidelerin gerçekleşmiş olması halinde kapsama giren mükellefler tarafından mecburî olarak yapılması gereken bir düzenlemedir.”