BBC Culture eleştirmenleri Nicholas Barber ve Caryn James, Barbie, Oppenheimer, Maestro ve Killers of the Flower Moon da dahil olmak üzere yılın öne çıkan 20 sinemasını listeledi.

Bu listedeki numaralandırma sıralamayı temsil etmiyor; sadece listelemede kolaylaştırmayı sağlamak için kullanılıyor.

• BBC eleştirmenlerine nazaran 2023’ün en âlâ 18 dizisi

1. Saint Omer

Irk, sınıf ve annelik üzerine bu sert mizaçlı, yürek parçalayıcı drama, geçen sene Fransa ismine Oscar’da yarıştı, neden aday gösterilmediği konusunda hala şaşkınım. Alice Diop’un belgesel tecrübesini yeterli bir halde kullandığı üretimde öykü, Fransa’da bebeğini vefata terk etmekle suçlanan Senegalli genç bir bayanın gerçek hayattaki davasına dayanıyor. Diop’un yarattığı Rama karakteri davaya tanıklık etmek için Saint Omer kasabasına giden gebe bir roman muharriri. Diop’un kendi kuşkularını ve kaygılarını canlandırıyor.

Yargılanan anne Laurence rolünde Guslagie Malanda doğal olmayan bir sakinlikte, neredeyse teslimiyet içinde donup kalmış birisi. Rama rolündeki Kayije Kagame, donuk yüzlü biri olsa da, izlerken aklından geçenleri ve kalbinin çarpışını görmenizi sağlıyor.

Diop diyaloglarını mahkeme tutanaklarına dayandırmış lakin sonuç, sayfalardaki kuru gerçeklerin çok ötesine geçerek ekranda iki derin ve canlı bayanla büyüleyici bir sinema yaratmış. (CJ)

2. Holy Spider

Ali Abbasi’nin tüyler ürpertici Holy Spider sineması, 2000 ve 2001 yıllarında İran’ın kutsal kenti Meşhed’de 16 seks personelini öldüren evli bir inşaatçının (Mehdi Bajestani) gerçek kıssasına dayanıyor.

Zar Amir Ebrahimi’nin (Cannes’da en uygun bayan oyuncu mükafatını kazandı) kabahatleri araştıran kararlı gazeteciyi canlandırdığı sinema, birinci bakışta Kuzuların Sessizliği ve üzere seri katil dramalarının atmosferik bir gibisi üzere görünüyor. İşin kışkırtıcı yanı ise birtakım vatandaşların ve siyasetçilerin katili lokal bir kahraman olarak görmeleri. Genel heyecanın arkasında Holy Spider, Mahsa Amini protestolarının akabinde daha da zekice görünen, toplum genelindeki bayan düşmanlığına dönük bir inceleme. (NB)

3. Polite Society

Nida Manzoor’un (We are Lady Parts’tan da tanıyacağımız) sineması, bir kültür çatışması güldürüsü ve dehşet öğeleri de içeren yılın en taze ve izlemesi en eğlenceli sinemalarından biri. Manzoor’un birinci yaratıcı seçimi, dublör olmaya kararlı Pakistan asıllı Londralı bir kız olan Ria (Priya Kansara) üzere beklenmedik bir genç kahraman yaratmak ve sinemaya dövüş sanatları yeteneği ve aksiyon katmak.

Ria’nın ablasının, Ria’nın göründüğü üzere olmadığından şüphelendiği güçlü ve güzel bir adamla evlenmeye karar vermesiyle işleri düzgünce kızışır. Damadın çok denetimci annesinin Disney berbat karakterlerine yakışır uğursuz bir gülümsemesi vardır.

Saçma ögeler arttıkça sinema, Ria’nın düğünü engellemek için yaptığı komik planlardan Bollywoodvari dans sahnesine ve anlayışlı ebeveynlerinin incelikli portrelerine kadar tüm ögelerini sevinçle harmanlayarak akıllı ve son derece keyifli bir ele avuca sığmayan karakter yaratıyor. (CJ)

4. How to Blow Up a Pipeline

Andreas Malm’ın kurgusal olmayan kitabından esinlenen, bu dayanılmaz tansiyonlara sahip bağımsız sinema, Texas’ın batısındaki bir petrol boru çizgisini bombalamayı planlayan bir küme eko-aktivisti tanıtıyor. Hepsi kirlilikten, kurumsal hırslardan ve iklim krizinden ziyan görmüş bu beşerler, bu hareketin gayret edebilmelerinin tek yolu olduğuna inanmakta.

Daniel Goldhaber’in karakterleri Texas’a götüren geçmiş kıssaları ortasında gidip gelen sineması başta Rezervuar Köpekleri olmak üzere birçok klasik soygun sinemasını anımsatıyor. Ancak birtakım değerli farklılıklar var. Hatalılar hırslarıyla motive olmuyor. Amatör bomba üretimlerinin detayları büyüleyici derecede spesifik. Patlayıcı kimyasallarla uğraşan bu karakterler her vakit kendilerini kazara öldürme tehlikesi altındalar. (NB)

5. Past Lives

Celine Song’un beğenilen ve incelikli birinci uzun metrajlı sineması, çeşidin klişelerini reddeden bir aşk öyküsü.

Nora (Greta Lee) ve Hae Sung (Teo Yoo), ailesi Kanada’ya göç edene kadar çocukken Kore’de birbirlerine sonsuza dek sıkı sıkıya bağlı olan en âlâ arkadaşlardır. Yıllar sonra, Nora evlenip New York’ta yaşamaya başladığında, Hae Sung onun hayatına yine girer.

Yeniden bir ortaya gelmeleri birinci başta tereddütlüdür ve New York’taki buluşmaları keskin bir gerçekçilikle birlikte derin hislerle doludur. Zira sinema Nora için hem uzun vakit evvel yaşanan aşkın cazibesini hem de Arthur’la (John Magaro) olan evliliğinin gücünü kabul eder. Song, Nora ve Hae Sung’un ustalıkla resmedilen alakaları aracılığıyla hafıza ve kültürel kimlik temalarını da ortaya çıkarıyor.

Ama asıl baskın ve kalıcı olan aşk öyküsü, romantizmin her vakit yağmurda bir öpücüğe yol açmadığını gösteriyor. Zira romantizm bazen de hoş bir hüzünle sarmalanır. (CJ)

6. Suzume

Suzume, Japonya’nın dört bir yanındaki terk edilmiş kasabalardaki terk edilmiş kapıların öbür bir boyuta açılan portallar olarak kullanılabileceğini keşfeden genç bir kızdır. Artık, sandalyeye dönüştürülmüş bir çocuk ve tanrıça olabilecek, konuşan bir kedi yavrusunun yardımıyla, yıkıcı bir canavarın bu kapılardan geçmesini engellemek ona kalmıştır.

Evet, Makoto Shinkai’nin (Your Name ve Weathering with You’dan tanıyacağınız) yeni kıyamet animesi göz kamaştırıcı bir hayal gücü başarısı. Lakin yazar-yönetmen büyülü fanteziyi sıcaklık, mizah ve ülkesi için duyduğu derin telaşla dengeliyor.

Suzume’nin efsanevi maceraları mükemmel bir halde resmedilmiş, tanınabilir bir Japonya’da geçiyor. O ve arkadaşları, sandalyeye dönüştürülen çocuk da dahil, sıradan umutları ve pişmanlıkları olan sıradan beşerler. (NB)

7. Oppenheimer

Christopher Nolan’ın mükemmel sineması mesleğinin en uygunları ortasında yer alıyor. Başka sinemalarına kattığı tüm ögeleri – Kara Şövalye üçlemesinin uçucu aksiyonu, Memento’nun ussal katmanları ve Inception’ın sürükleyici anlatımı – hayatının geri kalanında aksiyonlarının ahlaki sonuçlarıyla boğuşan, atom bombasının babası olarak bilinen fizikçi, tartışmalı J Robert Oppenheimer’ın (Cillian Murphy) bu karakter çalışmasında bir ortaya getiriyor.

Nolan, bombanın birinci denemesini ateşli bir tansiyonla anlatıyor ve Oppenheimer’ın siyasi hırslara sahip rakibi, bürokrat Lewis Strauss’u (Robert Downey Jr), bilim beşerinin savaş sonrası hayatını gölgeleyen komünist ilgilere dair uydurulan kuşkuları bir drama ile örüyor.

Nolan uzun vakit evvel sanatsal muvaffakiyet ile ticari muvaffakiyet ortasındaki dengeyi kurmakta ustalaştı ve Oppenheimer hem yeni hayal edilmiş hem de son derece tanınan bir sinemanın en güzel örneği olarak duruyor. (CJ)

8. Broker

Broker, Hirokazu Kore-eda’nın (Shoplifters) evvelki sinemaları kadar sert ve incelikli. Lakin birebir vakitte en komik, en kalabalıkları şad eden işi. Japon yazar-yönetmenin birinci Kore üretimi işi, Little Miss Sunshine’ı ve Coen kardeşlerin hata sinemalarını anımsatan romantik bir yol sineması.

Parasite’tan Song Kang Ho, alışılmadık bir ek işi olan Busanlı bir çamaşırhane sahibini canlandırıyor. Koca yürekli bir yardımcısının yardımıyla, yasal evlat edinme sürecini atlatmak isteyen çiftlere istenmeyen bebekleri satıyor. Fakat kahramanımız çocuk için ülkü ebeveynler olduklarından emin olduktan sonra bunu yapıyor.

Bir bebeğin öz annesi bu işe dahil olmak istediğinde ve iki polis dedektifi onları takip etmeye başladığında, zımnî nedenler ortaya çıkıyor, sempatiler değişiyor ve gizemler de derinleşiyor. Dokunaklı, şık bir halde kurgulanmış finale kadar da tehlikeler çoğalıyor. (NB)

9. Anatomy of a Fall

Bu yıl Cannes Sinema Şenliği’nde Altın Palmiye kazanan Justine Triet’nin kocasını öldürmekle suçlanan bir müellif hakkındaki bu draması, parlak bir oksimoron. Asla bulunamayacak gerçekleri araştırırken bile dikkat alımlı bir netlikle yapılmış bir sinema.

Sandra Huller, kocası Fransız Alpleri’ndeki konutlarının penceresinden yuvarlanarak ölen, Sandra ismindeki sanığı canlandırıyor. Olayın kaza mı, intihar mı yoksa cinayet mi olduğu sorusu sinemanın konusunu ve mahkeme sahnelerini şekillendiriyor ancak sinemanın merkezinde çiftin çatırdayan evliliği ve Sandra’nın sert kişiliği var. Huller’in cesaretli ve özgün performansı, Sandra’nın bağımsızlığını, bencilliğini ve palavralarını ortaya çıkarırken bile onu gizemli kılıyor.

Gerçeğin muğlaklığı, çiftin 11 yaşındaki oğlunun güdülerine kadar uzanıyor; çocuğun hem babasının anısına hem de annesinin tehlikede oluşuna sempati duyan bu sinema, itidalli bir formda tarafsız, karlı görünümü kadar hoş. (CJ)

10. Reality

Haziran 2017’de FBI casusları, saklı bir belgeyi basına sızdıran ABD Hükümeti tercümanı Reality Winner’ın (her ne kadar muhtemel görünmese de gerçek ismi bu) konutunu ziyaret etti. Tina Satter’ın ustalıkla çektiği bu birinci sinema, Sydney Sweeney’nin başrolde olduğu müsabakayı dramatize ediyor. Diyaloglar ise o sırada yapılan kayıtlardan alınıyor. Bunun manası, ölçülü sorgulamanın gerçek konuşmanın tekrarlarına ve tereddütlerine sahip olması. Bu da Reality’yi gerçekliğe daha yakın kılıyor, lakin tıpkı vakitte garip bir halde de kabus üzere.

Film, bir sanat enstalasyonu, bir belgesel ve hudut bozucu bir kaygı sineması ortasında bir yerde. Birtakım haber kaynakları Winner’ı radikal bir hain olarak damgalasa da Satter’ın akıldan çıkmayan sineması, çıplak beyaz bir odada kendisinden iki kat büyük iki adamla kapana kısılan savunmasız, başı karışık ancak mert bir genç bayanı anlatıyor. (NB)

Martin Scorsese’nin epik işi, bugüne kadar yaptığı her şey kadar tezli. David Grann’ın 1920’lerin Oklahoma’sında petrol zengini Osage kabilesinin onlarca üyesinin öldürülmesiyle ilgili kurgusal olmayan kitabından yola çıkıyor.

Scorsese, bir evliliğin, gücün ve paranın dudak uçuklatan öyküsünü, geniş bir Western görünümünün ve tüm şiddeti, ırkçılığı ve etnik nefretiyle devrin kültürel derinliklerinin içine yerleştiriyor.

Filmin başrol oyuncuları büyüleyici derece âlâ performanslar sergiliyorlar ki bu da çok şey söz ediyor. Robert De Niro, güçlü sığır baronu William Hale rolünde sert ve duygusuz; Leonardo DiCaprio ise paralı asker yeğeni Ernest rolünde capcanlı.

Lily Gladstone, Ernest’in evlendiği ve Osage ulusunun bir kesimi olarak sahip olduğu para için öldürmeyi planladığı Mollie’yi dingin bir belagatle canlandırıyor. Scorsese ile Gladstone öykünün kalbindeki Mollie’nin gerçek hayat öyküsünün hakkını veriyor. (CJ)

12. Barbie

Margot Robbie ve Ryan Gosling, marka bir eserin şeker rengindeki reklamında plastik oyuncakları oynayarak Oscar’a aday olabilirler mi? Şu ana kadar 2023’ün en yüksek gişe hasılatını elde eden ve birebir vakitte bir bayan direktörün tek başına yöneterek en yüksek gişe hasılatına ulaştığı sinemanın başarısı göz önüne alındığında bu mutlaka mümkün. Ve bu sinemanın elde ettiği muvaffakiyetten yalnızca ikisi.

Barbie, bebekleri üreten Mattel şirketi tarafından denetlendi. Fakat direktörü ve ortak senaristi Greta Gerwig’e kendi değişik vizyonunu perdeye taşıma özgürlüğü tanınmış üzere görünüyor. Barbie hakikaten komik ve âlâ hissettiren bir güldürü. Bugünlerde sinemalarda bunlardan ne kadar görüyoruz ki? (NB)

13. American Fiction

Yazar ve direktör Cord Jefferson, yavuz birinci sinemasında, incelikli bir aile dramını, ırkçı klişelerin gösterişli ve komik bir hicviyle harmanlıyor.

Jeffrey Wright, kültürün durumundan tiksinen ve siyahların indirgeyici imajlarından bıkan bir romancı ve akademisyen olarak kusursuz istikrarlı bir performansla sinemanın temelini oluşturuyor. Ve her klişeye çanak tutan bir kitap yazarak öfkeyle kaleme aldığı alaycı üslubunun en çok satanlar listesine girmesini sağlıyor. Tıpkı vakitte, Leslie Uggams’ın dokunaklılık ve zarafetle canlandırdığı annesiyle ve Tracee Ellis Ross ve Sterling K Brown’ın kusursuz oyunculuklarla canlandırdığı kardeşleriyle uğraşıyor.

Percival Everett’in 2001 tarihli romanı Erasure’dan uyarlanan sinema, yayıncıları ve ırkçı akademik camiayı fazla karikatürize ederek kolay maksat haline getiriyor ama Jefferson’ın mahareti American Fiction’ı tekrar de yılın en cesaretli komedi-dramalarından biri yapıyor. (CJ)

14. The Creator

Tekrar tekrar kullanılmış, onlarca yıllık bir fikri mülkiyetin uyarlaması yahut yine yapılması yerine, bir değişiklikle yepyeni bir bilim kurgu gişe sineması olarak görmek ne hoş. Daha da uygunu, The Creator, bu cins sinemaların birçoklarının bariz bir halde franchise kurma teşebbüsleri olduğu bir vakitte, tek seferlik bağımsız bir sinema olarak çalışıyor.

Yönetmenliğini ve senaristliğini Gareth Edwards’ın (Rogue One: A Star Wars Story) üstlendiği sinema, insanlığın yapay zekalı robotlara karşı hayatta kalma çabası verdiği ve bir komandoya (John David Washington) düşmanın son silahını yok etme misyonunun verildiği çok yakın bir gelecekte geçiyor.

The Terminator, Blade Runner ve The Matrix üzere sinemaların de misal önermeleri vardı elbette fakat Edwards kendine has kasvetli bir ruh haliyle ve en uçuk androidleri ve uzay gemilerini bile gerçekmiş üzere gösteren puslu imajlarla mert bir savaş destanı yaratmış. (NB)

15. Origin

Ava DuVernay’in son derece ilgi cazip ve duygusal açıdan sarsıcı sineması Origin, lakin onun hayal gücüne ve vizyonuna sahip bir sinemacının yapabileceği bir şey. Aunjanue Ellis’in Wilkerson rolündeki performansı hem ussal hem de içten bir karakter yaratıyor.

Ve sinema, Isabel Wilkerson’ın kurgusal olmayan Kast isimli kitabın kapsamlı tarihî argümanını her vakit göz önünde tutarak, İkinci Dünya Savaşı’nda Nazilerin kitap yakmasından, 20. Yüzyıl Hindistan’ında dokunulmazların kanalizasyon temizlemesine ve 2012’de siyahi genç Trayvon Martin’in öldürülmesine kadar ABD’yi dehşete düşüren sahnelerle dramatik bir biçim veriyor.

DuVernay, When They See Us dizisinde yaptığı üzere burada da gerçekliği son derece dokunaklı bir dramaya dönüştürüyor. (CJ)

16. The Holdovers

1970 Noel’i. Küskün bir genç (Dominic Sessa) Noel tatilini büyük yatılı okulunda arkadaşsız ve ailesiz geçirmek zorunda kalınca, ona bakmak huysuz bir klasik öğretmeni (Paul Giamatti) ve yaslı bir aşçıya (Da’Vine Joy Randolph) düşer. Senaristi David Hemingson’ın espriler ve renklerle dolu bu sıcak bayram güldürüsü Alexander Payne tarafından yönetiliyor.

Tonu, rahat ortamı ve dönemsel kurgusu nedeniyle 1970’lerin bağımsız klasikleriyle karşılaştırılan Holdovers, Payne, Richard Linklater ve Noah Baumbach üzere isimlerin nispeten sıradan beşerler hakkında orta bütçeli, yetişkin güldürü dramaları yapmalarının alışık olduğu 2000’lerin başına da beğenilen bir geri dönüş.

Gerçekten de Payne ve Giamatti 2004 yılında Sideways’te birlikte çalışmışlardı ve The Holdovers o vakitten beri ikisinin de dahil olduğu en keyifli proje olabilir. (NB)

17. All of Us Strangers

Andrew Haigh, 45 Years ve Weekend üzere sinemalarıyla zati kendisini büyük bir hassasiyete sahip bir yazar-yönetmen olarak kanıtlamıştı, lakin All of Us Strangers onu yeni bir düzeye taşıyor.

Andrew Scott, güç ve kırılganlıkla Paul Mescal tarafından canlandırılan genç bir adamla ilgiye başlayan orta yaşlı muharrir Adam rolünde hiç bu kadar güzel ya da dokunaklı olmamıştı. Ölen ebeveynleri (Claire Foy ve Jamie Bell) hakkında yazan Adam, onun 12’nci yaşından beri hiç yaşlanmamış olmalarına karşın geçmişe gidip onlarla bir yetişkin olarak buluşabileceğini hayal ediyor.

Adam’ın çocukluk konutundan Londra’daki yüksek katlı sade dairesine kadar manevî bir nitelik yaratmak için hoş bir biçimde çekilen sinema, bir hayalet kıssası değil, hafızaya ve aşk ve kaybın acısına daldıran, olağanüstü biçimde duygusallığı reddeden ve kahramanın geçmişinde ve bugününde sert bir biçimde gerçek hisler yaratan bir sinema. (CJ)

18. Poor Things

The Favourite, Yorgos Lanthimos tarafından yönetildi, Tony McNamara tarafından yazıldı ve başrolünde Emma Stone vardı. Artık üçü, Alasdair Gray’in harika çizgi romanının şamatalı bir uyarlaması olan Poor Things için tekrar bir ortaya geldi

Film The Favourite’tan bile daha yaratıcı ve abartılı. Stone, Frankenstein gibisi bir bilim insanı (Willem Dafoe) tarafından hayata döndürülen boğulmuş bir bayan olan Bella’yı canlandırıyor. Bella’nın evvelki varoluşuna dair hiçbir anısı olmadığı üzere, hiçbir takıntısı ya da çekingenliği de yoktur Münasebetiyle Emma da Viktorya Periyodu Avrupası’nın geleneklerini bir kenara itebilir.

Stone, korkusuz Bella rolünde süper bir formda tuhaf duruyor. Tekrar de bu eğlenceli peri masalının tuhaflığının altında bir yerlerde, bayanların ataerkil bir toplum tarafından nasıl bağlandığına dair keskin bir yorum var. (NB)

19. The Uzunluk and the Heron

Animasyon ustası, Studio Ghibli’nin kurucularından Hayao Miyazaki, on yıl ortadan sonra, gerçeklik ve fantezi ortasında gidip gelen, kendi hayatından ve evvelki sinemalarından birçok parçayı bir ortaya getiren göz kamaştırıcı, görkemli bir yapıtla geri dönüyor.

82 yaşındaki Miyazaki’nin İkinci Dünya Savaşı devrinde kendi çocukluğunda geçen öykü, annesi Tokyo’da bir bombayla öldürülen ve babası Japon askeri uçakları üreten bir şirkette çalışan Mahito isimli bir çocuğa odaklanıyor. Spirited Away (2001) ve Howl’s Moving Castle’ın (2004) kahramanları üzere Mahito da annesinin onu çağırabileceği, uğursuz dev pembe muhabbet kuşları ve öteki tehlikelerle karşılaştığı büyülü ve birden fazla vakit ürkütücü bir dünyaya giriyor.

Film, yalnız ve korkusuz Mahito aracılığıyla, Miyazaki’nin kusursuz üslubuyla, hassas hoşlukta ve renklerde elle çizilmiş manzaralarla sıkıntısı ve ömürle mevt ortasındaki bulanık çizgiyi irdeliyor. (CJ)

Bradley Cooper birinci direktörlük denemesi A Star Is Born’un akabinde, müzik dünyasındaki aşkı derinlemesine anlatan bir öbür sinemayla, yalnızca kamera gerisine geçen bir aktör değil, kendi başına kıymetli bir direktör olduğunu kanıtlıyor.

Leonard Bernstein’ın canlı ve teknik açıdan göz kamaştırıcı biyografisini husus alan sinema, bestekar ve orkestra şefinin en ünlü başarılarından kimilerini (Batı Yakası Öyküsü’nü bestelemek gibi) görmezden gelerek Felicia Montealegre ile olan uzun ve karmaşık evliliğine odaklanması başta olmak üzere birçok açıdan farklı.Carey Mulligan’ın Montealegre rolündeki ışıltılı performansı mesleğinin en değerli performanslarından biri ve Cooper da başrolde neredeyse birebir derecede etkileyici.

Cooper, Bernstein’ın ne kadar yorucu ve benmerkezci olabileceğini gösteriyor fakat sinema onun maestroya duyduğu derin sevgiyle de parlıyor. (NB)