Şimdiye kadar yapılan pek çok bilimsel çalışmada, yeşillik alanların daha fazla olduğu bölgelerde yaşayan şahısların daha sağlıklı olduğu, örneğin bu insanların daha düşük gerilim yaşadığı ve kalp damar hastalıklarına daha düşük ölçüde maruz kaldığı gösterilmişti. Şimdiyse yeni bir araştırmada parklara, ağaçlara ve başka yeşil alanlara maruz kalmanın, hücrelerin yaşlanma suratını yavaşlatabildiği aktarılıyor.

UZUN HAYATLA İLİŞKİLENDİRİLİYOR

Populer Science Türkçe’nin aktardığı bilgilere nazaran Science of the Total Environment bülteninde yayınlanan çalışmada, daha yeşil alanların bulunduğu semtlerde yaşayan şahısların daha uzun telomerlere sahip oldukları keşfedilmiş. Uzun telomerler, daha uzun yaşamak ve daha yavaş yaşlanmakla ilişkilendiriliyor.

Her bir hücredeki 46 kromozomun uçlarında yer alan telomerler, ayakkabı bağcıklarındaki plastik kapaklara benzeyen ve DNA’yı çözülmekten koruyan yapılar. Bir hücrenin telomerleri ne kadar uzunsa, hücre o kadar fazla çoğalabiliyor. Telomerler bölünemeyecek kadar kısaldığınsa ise hücrelerin sonu geliyor.

North Carolina Eyalet Üniversitesinde çalışan ve makalenin eş müellifi olan park, rekreasyon ve turizm idaresi profesörü Aaron Hipp, “Araştırmalar yaşadığımız yerin, maruz kaldığımız şeylerin, antrenman ölçümüzün, yediğimiz şeylerin her birinin telomerlerin bozulma suratını ve karşılığında da yaşlanma sürecini etkileyebildiğini gösteriyor” diyor. “Daha uzun bir telomer, genelde daha genç yahut daha gözetici, yardımcı bir telomerdir. Hücreyi yaşlanma sürecinden korumaktadır.”

Yeşil alanlar, sıhhat açısından daha güzel getirilerle ilişkilendirilen fizikî faaliyet ve toplumsal etkileşimi teşvik ediyor. Bol ağaç ve yeşil alanın bulunduğu mahalleler ayrıyeten genelde daha serin, sel baskınlarına karşı daha dirençli oluyor ve bu bölgelerde hava kirliliği daha düşük oranda görülüyor.

Ancak Hipp, etraf kirliliği ve ayrımcılığın olduğu yeşil mahallelerde yaşayan deneklerin telomerlerinin, daha düşük yeşil alana sahip emsal bölgelerde yaşayan şahıslara nazaran daha uzun olmadığını belirtiyor. “Yeşil alan yeniden değerli ama bu durum, eşit koşullarda olmanın ne kadar kıymet taşıdığını gösteriyor ki insanların dışarı çıkıp yeşil alanların keyfini çıkaracak vakti ve alanı olsun.”

Telomer uzunluk ölçümlerinin de yer aldığı sıhhat kayıtlarını inceleyen Hipp ve meslektaşları, 1999 ve 2022 yılları ortasında yürütülen ve 7.800’ü aşkın kişinin katıldığı araştırma bilgilerini kullanmış. Araştırmacılar bu bilgiyi nüfus sayım datalarına ilişkin bilgilere bağlayarak, her kişinin mahallesindeki yeşil alan ölçüsünü varsayım etmeye çalışmış. Bunun sonucunda bir mahalledeki yeşil alan ölçüsünde gerçekleşen yüzde 5’lik bir artışın, hücrelerin yaşlanmasında yüzde 1’lik azalmayla ilişki sergilediğini keşfetmişler. “Alan ne kadar yeşil olursa, hücre yaşlanması da o kadar yavaş oluyor” diyor Hipp.

Edinburg Üniversitesinde çalışan peyzaj ve sıhhat okutmanı ve makale baş müellifi Scott Ogletree, denekler düşük gelir bölgeleri yahut ayrılmış bölgelerde yaşadıklarında, yeşil alanların telomer uzunluğunda küçük bir tesir gösterdiğini ve bu durumun, insan sıhhati ile etraf ortasındaki ilgiye yönelik yeni soru işaretleri doğurduğunu söylüyor: “Kirlilik ve ayrılmışlığa mahalle bağlamında baktığımızda, yeşil alanlar insan sıhhatinin bu kısmında gördüğümüz tüm yararları götürüyor olabilir.

Hipp, çalışmada iştirakçilerin yalnızca muayene oldukları vakit yaşadıkları yerlerin hesaba katıldığını söylüyor. “Yeşil alanlarla her türlü kesişim var ve bunları farklı yaşlarda yapıyorsunuz” diyor. Çocukluk devrinde yeşil alanlara maruz kalmanın gelişim üzerindeki tesiri, orta yaşlarda maruz kalmaya nazaran daha farklı olabilir.

Harvard’da çalışan ve yeni çalışmada yer almayan etraf edipemiyoloğu Peter James, raporun başka sıhhat ölçütleri yerine telomerlerin incelenmesi bakımından yenilik getirdiğini söylüyor. “Genelde yeşil alanların sıhhat istikametinden daha yeterli sonuçlarla irtibatlı olduğunu görüyoruz” diyor James. “Bunu da, yaşlanmanın eşsiz ve biyolojik bir işareti olan telomer uzunluğunu kullanarak yapıyoruz.”