BM’ye nazaran bu uygulama mağdurların akli ve fizikî sıhhatine ziyan veriyor.

Taliban idaresinin devlete ilişkin bayan sığınma konutlarını kaldırdığı belirtiliyor.

Afganistan, bayan haklarını en fazla baskılayan ülkelerden biri.

BM Afganistan Yardım Misyonu (UNAMA) ülkede bayan ve kız çocuklarının, evvelce beri toplumsal cinsiyetleri nedeniyle, yüksek şiddete maruz kaldığını söylüyor.

Ancak Taliban’ın idareye gelmesiyle yaşanan ekonomik, mali ve insani krizlerle bu uygulamalar daha da yaygınlaştı. UNAMA, bayanların gitgide daha fazla meskenlerine kapatıldığını; bu durumun aile içi şiddete karşı daha kırılgan hale gelmeleriyle sonuçlandığını söylüyor.

Rapora nazaran Taliban 2021’de iktidara gelmeden evvel Afganistan’da devlete ilişkin 23 bayan müdafaa ya da sığınma merkezi vardı lakin tümü ortadan kayboldu.

Taliban yetkilileri UNAMA’ya bayanların kocaları ya da erkek aile üyeleriyle olması gerektiğini bu nedenle sığınma konutlarına gerek olmadığını söyledi.

Yetkililer, erkek aile üyelerinden mağdur bayanı incitmemek üzere “taahhüt” istediklerini söyledi.

Kalacak erkek akrabasının olmadığı yahut güvenlik telaşlarının olduğu durumlarda mağdur kişi “korunma için” hapishaneye gönderiliyordu.

UNAMA, birtakım uyuşturucu bağımlılarının ve evsizlerin de başşehir Kabil’de bu formda barındırıldığını kaydediyor.

UNAMA bunun “özgürlüğün rastgele alıkonulmasıyla sonuçlanacağını” söyledi:

“Hali hazırda kırılgan durumda olan bayanların cezai bir ortamda hapsedilmesi onların zihinsel ve fizikî sıhhatlerini da olumsuz tarafta etkileyecek, yine mağdur edilmelerine neden olacak ve hür bırakıldıklarında onları ayrımcılık ve damgalanma riskiyle karşı karşıya bırakacaktır.”

UNAMA, 15 Ağustos’tan sonraki bir yıl içinde Taliban idaresinin toplumsal cinsiyet kaynaklı şiddet şikayetlerini ele alış biçiminin “belirsiz ve tutarsız” olduğunu belirtiyor.

Örneğin, cezai ve sivil şikayetler ortasında bariz bir ayrım olmaması bayanlar ve kız çocukları için aktif yasal müdafaa sağlanmasını teminat altına alınmamasına yol açıyor.

Rapora nazaran bayan personal yokluğunda şikayetleri çoğunlukla ele alan erkek işçi, “mağdurları, şikayette bulunmaktan caydırmaya ve engellemeye” çalışıyor.

Mağdurlara artık şikayetleriyle ilgili hukuksal ve tazminat da dahil olmak üzere telafi garantisi verilmiyor. UNAMA, Taliban hükümetinin keyfi uygulamalarından daha çok korktuklarını ve adalet aramamayı tercih ettiklerini aktarıyor.

Afganistan’da 2001 ve 2021 yılları ortasında yasal ve siyasi ıslahatlarla bayan haklarını ilerletme eforları olsa da, bunların “neredeyse tamamı ortadan kayboldu”.

Taliban hükümeti, 2021’de yine iktidara geldiğinden bu yana bayanlara çalışma ve eğitim hakkı verme üzere evvelki vaatlerinin tamamından döndü.

Afganistan’da kızların sırf ilkokula gitmesine müsaade veriliyor. Genç kızların ve bayanların okula ve üniversite sınıflarına girmeleri de yasaklandı.

Parklara, spor salonlarına ve havuzlara girmelerine müsaade verilmiyor. Hoşluk salonları kapatılırken, bayanların yalnızca gözlerini gösterecek formda giyinmesi gerekiyor.

72 km’den fazla seyahat yapacaklarsa kendilerine bir erkek akrabanın eşlik etmesi gerekiyor.