Kırgızistan‘da Orta Asya Devlet Liderleri 4. İstişare Toplantısı düzenlendi.

Ülkenin Issık Göl bölgesindeki tatil merkezi Çolpon-Ata kentinde Cumhurbaşkanlığı Kongre Merkezi’nde yapılan Orta Asya Devlet Liderleri 4. İstişare Toplantısı’na, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev katıldı.

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov’un mesken sahipliğindeki toplantıda başkanlar, bilim, eğitim, ortak tarih, kültür, ekonomi, etraf, ulaşım, güç altyapısı ve medya alanında iş birliğine vurgu yaptı ve Afganistan’daki durumu kıymetlendirdi.

İklim değişikliği konusunda iş birliği çağrısı

Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, bölgede hava sıcaklığının dünya ortalamasına nazaran daha süratli artığını belirterek, komşu ülkelere bu bahiste iş birliği daveti yaptı.

Tokayev, Orta Asya’da iklim değişikliği konusunda ortak bir siyasetin uygulanması için proje ofisinin oluşturulması gerektiğini söyledi.

Kazakistan’da buzulların son 50 yılda yüzde 20-30 azaldığını belirten Tokayev, “Kazakistan’da 2 bin 724 buzul var. Kazakistan’ın en büyük buzulu Tuyuk-Su, son 38 yılda 1 kilometre kadar küçüldü. Bu, 2040’a kadar kaynaklarda yüzde 20’den fazla azalmaya yol açacaktır.” tabirini kullandı.

Bölgesel TV kanalı ve haber sitesi önerisi

Tokayev, bölge ülkelerinin ulusal çıkarlarına ziyan veren yayınlara karşı tedbir alınması gerektiğini lisana getirerek, “Devletler ortası ve etnik kümeler ortası nefreti kışkırtarak halkları bölmek ve bağlarımızı kötüleştirmeye yönelik her türlü teşebbüse karşı birleşmemiz gerekiyor. Ne yazık ki medyamızda bölge ülkelerindeki yaşama dair bilgi kıtlığı var. Tahminen de bölgesel bir TV kanalı ve bir haber sitesi oluşturmak gerekiyordur.” diye konuştu.

Tokayev, bölgede tartışmalı sonlar nedeniyle vakit zaman meseleler çıktığına dikkati çekerek, Kazakistan’ın hudut konusunda tahlile takviye olmaya hazır olduğunu tabir etti.

Bölgede ticaret hacminin 2021’de yüzde 27 artarak 8 milyar doları geçtiğini belirten Tokayev, bölge ülkelerinin Kazakistan-Türkmenistan ve İran demir yolunu kullanmaya davet ettiğini aktardı.

Tokayev, Orta Asya Devlet Liderleri İstişare Toplantılarına öteki ülkelerin de katılması teklifinde bulunarak, bu ülkelere Rusya ve Çin’i örnek verdi.

“Afganistan’daki durum daha da kötüleşiyor”

Tacikistan Cumhurbaşkanı Rahman, Afganistan’daki durumun daha da kötüleştiğine dikkati çekerek, “Taliban idaresi, dünya toplumunu ve Afganistan halkını iktidardaki meşruiyeti konusunda ikna etmedi.” dedi.

Rahman, Orta Asya’nın güç bir gelişim sürecinden geçtiğini, dünyada rekabetin arttığını ve mevcut dünya nizamının dönüşmeye devam ettiğini söyledi.

Sosyal medyanın bölge vatandaşlarını bilhassa de gençleri tehdit ettiği görüşünü paylaşan Rahman, toplumları radikal akımlarının tehdidinden korumak gerektiğini söz etti.

Türkmenistan, yeni güzergahlar üzerinde ortak çalışmaya hazır

Türkmenistan Cumhurbaşkanı Berdimuhamedov, “Türkmenistan, Orta Asya-Hazar Denizi, Orta Asya-Karadeniz, Orta Asya-Basra Körfezi’ne nakliye güzergahı üzerinde ortak çalışmaya hazırdır.” sözünü kullandı.

Ulusal ve bölgesel güvenliği tehdit eden ögelerin değişkenlik gösterdiğini lisana getiren Berdimuhamedov, bu ögelerin, radikal kümeler ve haberleşme teknolojilerin berbat gayeyle kullanılması olduğunu belirtti.

Berdimuhamedov, bölgede güçlü ve uzun vadeli bir güvenlik sisteminin oluşturması gerektiğine değinerek, enformasyon alanında olumlu hava oluşturacak Orta Asya Medya Forumu’nu düzenlemeyi ve ülkeler ortasında bilgi paylaşımı alanında güvenliği artırmayı önerdi.

Ayrıca Berdimuhamedov, Afganistan halkına toplumsal ve ekonomik yardımın sürdürülmesi gerektiğinin altını çizdi.

“Uluslararası sistemde süratli bir dönüşüm var”

Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, dünyada ve bölgedeki gelişmelere ait, “Sonuçları iddia edilmesi sıkıntı olan memleketler arası sistemde süratli bir dönüşüm yaşanıyor.” dedi.

Mirziyoyev, Afganistan’a takviyenin sürdürülmesi gerektiğine işaret ederek, bölgenin yatırım potansiyelinin yükseltilmesi, ekonomi ve bölgesel turizm bahislerinde iş birliği vurgusu yaptı.

İnternetteki yasa dışı faaliyetlerle ilgili yeni tehditlerin varlığına dikkati çeken Mirziyoyev, gençlere yönelik siyasetlerin desteklenmesi için kültür, spor ve sinema şenliklerinin düzenlenmesi teklifinde bulundu.

Kırgızistan, su kullanımı için yeni sistemler geliştirmeyi önerdi

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov da ülkesinde su kaynaklarının azaldığına dikkati çekerek, “Su kullanımı için ortaklaşa faydalı düzenekler geliştirme teklifimi yineliyorum.” sözünü kullandı.

Caparov, 1998’de kabul edilen Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan ortasında Su ve Güç Kaynaklarının Kullanımına Ait Mutabakatı’nın yenilenmesi ve geliştirilmesinden yana olduklarını aktardı.

Ülkesinin, Orta Asya ülkelerinin güçte kendi kendine yeterliliğini ve güvenliğini artırmak için hidroelektrik bölümünde iş birliğinin genişletilmesinden yana olduğunu vurgulayan Caparov, “Kazakistan ve Özbekistan’ın Kırgızistan’daki hidroelektrik projelerine katılmasını memnuniyetle karşılıyoruz.” dedi.

Caparov, genç yeteneklerin iktisat, kültür, inovasyon üzere her alanda desteklenmesi gerektiğinin altını çizdi.

Kardeş Özbekistan ve Tacikistan ile hudut belirleme çalışmalarının devam ettiğini anımsatan Caparov, “Müzakere sürecini karşılıklı fayda sağlayacak biçimde tamamlamaya yönelik siyasi irademizi teyit etmek isterim.” diye konuştu.

Caparov, Azerbaycan’ın gelecek toplantıya onur konuğu olarak katılmak istediğini de hatırlattı.

Kırgızistan, Kazakistan ve Özbekistan başkanları, 21. yüzyılda Orta Asya’nın Kalkınması için Dostluk, Düzgün Komşuluk ve İşbirliği Antlaşması’nı imzaladı.

Türkmenistan ile Tacikistan’ın, iç prosedürleri tamamladıktan sonra bu antlaşmaya katılacağı bildirildi.