‘Paris Muahedesi kapsamındaki birinci durum değerlendirmesi’ başlıklı taslak muahede metninin iklim tepesine katılan 198 ülke tarafından onaylanması gerekiyor.

Müzakerelerin devam edebilmesi için bugün metnin yeni bir versiyonunun yayımlanması bekleniyor.

BAE devletine ilişkin petrol şirketi ADNOC’un da lideri olan COP28 Lideri Sultan Ahmet El Cebir’in iklim değişikliğiyle uğraş için ortaya koyacağı sonuç taslağı konusunda beklentiler doruğun başından beri düşüktü.

Cumartesi günü yayımlanan bir taslak mutabakat metni, “Mevcut en yeterli bilimsel datalar doğrultusunda fosil yakıtları basamaklı terk edişi” öneriyordu.

Ancak basamaklı çıkışın ne vakit gerçekleşeceği ve fosil yakıt kullanımından kaynaklanan karbondioksiti depolamak için değerli ve deneysel teknolojilerin kullanılıp kullanılmayacağı konusunda soru işaretleri vardı.

Ardından Pazartesi günü, “aşamalı çıkış” sözünün silindiği yeni bir metin hazırlandı. Bunun yerine ülkelerin “fosil yakıt tüketimini ve üretimini adil, nizamlı ve eşitlikçi bir biçimde azaltmaları” gerektiği belirtildi.

Metnin bu hali, başta iklim değişikliğinin ön saflarında yer alan ve deniz düzeyindeki yükseliş yahut fevkalâde hava olaylarından şimdiden etkilenen ülkeler olmak üzere çok sayıda iştirakçinin yansısına neden oldu.

Avrupa Birliği’nden (AB) bir temsilci, taslağı “kabul edilemez” olarak nitelendirdi ve AB’nin müzakerelerden çekilebileceğini söyledi.

AB müzakerecisi ve İrlanda Etraf Bakanı Eamon Ryan, “bu metni kabul edemeyiz” derken görüşmelerin çökmesinin dünya için güzel bir sonuç olmayacağını söyledi.

“Ölüm evrakımızı imzalamayacağız” diyen Küçük Ada Devletleri İttifakı temsilcisi, “fosil yakıtların evreli olarak kullanımdan kaldırılmasına ait güçlü taahhütler” içermeyen bir metni kabul etmeyeceklerini belirtti.

ABD heyetinden bir sözcü, metnin fosil yakıtlarla ilgili kısmının “ciddi formda güçlendirilmesi gerektiğini” söyledi.

İngiltere de taslağı “hayal kırıklığı” olarak nitelendirdi ve “yeterince evre içermediğini” açıkladı.

En Az Gelişmiş Ülkeler Kümesi da metni kabul edemeyeceğini belirtti.

Görüşmeler boyunca fosil yakıtlardan çıkış konusunda güçlü bir lisan kullanılmasını engellediği sav edilen Suudi Arabistan, yorum taleplerini reddetti.

COP28 Lideri El Cebir ise metnin kendi amaçlarını yansıttığını ve “ileriye yanlışsız büyük bir adımın atıldığını” savundu.

COP28′ katılan ve ekonomilerini fosil yakıtlardan yenilenebilir güce kaydırmak için dayanak isteyen gelişmekte olan ülkelerin de kömür, petrol ve doğal gazın süratle kullanımdan kaldırılmasına daha az vurgu yapan bir muahedeyi desteklemesi bekleniyor.

TÜRKİYE’NİN TAVRI NE?

Türkiye COP28’de Kayıp Ziyan Fonu’ndan yararlanıcı olmayı ve böylelikle “kırılgan grup” statüsüne geçmeyi hedefliyor.

Geçtiğimiz günlerde 118 ülkenin imzacı olduğu Yenilenebilir Güç ve Güç Verimliliği Üzerine Global Taahhüt’ü Türkiye, Suudi Arabistan, Rusya ve Irak’ın yanında desteklemedi.

Taahhüt 2030’a kadar global yenilenebilir güç kapasitesini üç, güç verimliliğini iki katına çıkarmayı hedefliyor.

Türkiye’nin iklim alanında faaliyet gösteren sivil toplum ve niyet kuruluşları, bugün Türkiye’nin COP 28 kararlarına ve iklim değişikliğiyle uğraş konusunda alması gerektiği duruma dair taleplerini Başmüzakereci Fatma Varank’a iletti.

COP 28’in kapanışına ve kararların netleşmesine çok kısa bir vakit kalmışken fosil yakıt ithalatçısı pozisyonunda olan Türkiye için şu talepler iletildi:

• Konferans kararı olarak “fosil yakıtlardan çıkış”ı desteklemesi
• Küresel Yenilenebilir Güç ve Güç Verimliliği Taahhüdünü imzalaması

BU YIL DÜZENLENEN TEPE NEDEN KIYMETLİ?

Fosil yakıtlar, yandıkları vakit karbondioksit üzere dünyanın ısınmasına yol açan gazları açığa çıkardıkları için iklim değişikliğinin ana sebebi olarak görülüyorlar.

Bu yıl 28. kez düzenlenen COP iklim konferansı ve varılacak mutabakat, 2023’ün kayıtlara geçen en sıcak yıl olmasıyla başka bir değer taşıyor.

Petrol, kömür ve doğal gazın yakılmasından kaynaklanan sera gazı emisyonları konusunda ne yapılacağı sorusu görüşmelerin en önemli konusu oldu.

Son araştırmalara nazaran 2100’e kadar dünyanın 2,4 ve 2,7 derece kadar ısınabileceği öngörülüyor. Paris Muahedesi’nin hedeflediği ısınmayı 1,5 derecede tutma amacı için fırsat penceresi gitgide daralıyor.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres Pazartesi günü yaptığı bir açıklamada COP28’in lakin “1,5 derece sonuna yönelik fosil yakıtlardan basamaklı olarak çıkış gerektiği konusunda fikir birliğine varılması halinde başarılı sayılacağını” söyledi.