Covid-19 pandemisinde yaklaşık iki buçuk yıl geride kalırken, hadise sayıları son haftalarda hem dünyanın farklı noktalarında hem de Türkiye’de artışa geçti.

Birçok ülkede bu yükseliş, Omicron varyantının BA.4 ve BA.5 isimli alt varyantlarının yayılması sonucu gerçekleşiyor.

Küresel çapta uzmanlar, pandemide altıncı dalganın yaşanıyor olabileceğini belirtiyor ve Covid-19 ile uğraşın şimdi sona ermediği ikazını yineliyor.

Dünyada durum ne?

Küresel olarak bakıldığında Avrupa kıtasında birçok ülkede hadiseler artıyor.

Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya ve Yunanistan bu ülkeler ortasında yer alıyor.

İngiltere’de geçtiğimiz hafta yaklaşık 2,7 milyon kişinin test sonucu olumlu çıktı.

ABD, Brezilya, Meksika, Japonya, Güney Kore, Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda’da da hadise sayıları yükselişte.

Çin’in kumarhaneleriyle ünlü Macau kentinde, hadise sayısının artması sonucu bir haftalık karantina ilan edildi ve aciliyeti olmayan tüm işyerleri kapatıldı.

BA.4 ve BA.5 ile ilgili neler biliniyor?

Covid-19, varyant ismi verilen yeni genetik kodlarla insanların karşısına çıkıyor.

Omicron bir varyant. BA.4 v BA.5 ise Omicron temaslı alt varyantlar.

Bu varyantlar birinci olarak yılın başında Güney Afrika’da ortaya çıktı ve artık birçok ülkede yayılıyor.

Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) birinci olarak Nisan ayında BA.4 ve BA.5’i izlemeye başladı.

Bazı ülkelerde bu varyantlar öbür Covid tiplerine baskın gelmeye başlamış durumda.

Örneğin Portekiz’de BA.5 varyantı baskın halde.

İngiltere’de de BA.4 ve BA.5’in tesiri daima artıyor.

Henüz, bu alt varyantların öbür varyantlara kıyasla ne kadar ziyanlı olduğuna dair kâfi bilimsel çalışma bulunmuyor.

BBC Türkçe‘ye konuşan Halk Sıhhati Uzmanı, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala; bu varyantlarla ilgili şimdi kâfi bilimsel çalışma olmamakla birlikte süratli yayıldıklarını belirtiyor:

“Birincisi bu varyantlar, aşılı olmaktan daha fazla kaçıyor. İkincisi ise hastalığı geçirerek antikor elde etmekten de daha fazla kaçıyorlar.

“Böyle olunca da bu yeni varyantlar nedeniyle hastalığın bulaşmasının daha hızla meydana geldiğine ait bir sonuç karşımıza çıkıyor. Bunu bilhassa İngiltere üzerinden çarçabuk takip edebiliyoruz. Bu telaş verici varyantlara dünya mahzur olamadığı için global olarak bir altıncı dalgayla karşı karşıya kaldığımız söylenebilir.”

Türkiye’deki artış hangi düzeyde?

Türkiye’de Sıhhat Bakanlığı, Covid-19 datalarını 1 Haziran tarihinden bu yana günlük değil haftalık olarak açıklıyor.

Bu bilgilere bakıldığında bilhassa Haziran ayının ortasından itibaren hadiselerde kıymetli bir yükseliş olduğu görülüyor.

Vaka sayıları; 30 Mayıs ve 5 Haziran ortasında 7 bin 322, 6 Haziran ve 12 Haziran ortasında 7 bin 556, 13 Haziran ve 19 Haziran ortasında 10 bin 954, 20 Haziran ve 26 Haziran ortasında ise 26 bin 635, 27 Haziran-3 Temmuz ortasında ise 57 bin 113 olarak kayda geçmiş.

Bu beş haftalık periyotta vefat sayılarında ise büyük bir sıçrama görülmüyor.

Ölüm sayıları kelam konusu haftalarda sırasıyla 19, 20, 19, 17 ve 25 olarak gerçekleşmiş.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, yayımladığı bayram bildirisinde, dünyada olduğu üzere Türkiye’de de Omicron varyantına bağlı hadiselerin arttığını söyledi.

Aralarında Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği, Türk Toraks Derneği ve Türk Tabipleri Birliği’nin de bulunduğu altı uzmanlık kuruluşu tarafından, ‘Covid-19 pandemisi bitmedi’ başlığıyla yayımlanan açıklamada ise hadise sayılarının gerçekte daha yüksek olabileceği belirtiliyor:

“% 30-40’ları aşan test olumluluk oranlarının açıkça gösterdiği üzere gerekenden çok az test yapılmakta olduğu düşünüldüğünde, Avrupa’da benzeri nüfus ve varyant profiline sahip ülkelerdeki günlük 80-100 bini aşan sayılar bizim için de geçerli olabilir.”

‘Atık sulardaki datalar artışı gösteriyor’

Prof. Dr. Kayıhan Pala, Türkiye’deki dataların kısıtlı olması nedeniyle, sürecin nereye evrildiğini tahlil etmenin sıkıntı olduğunu bununla birlikte haftalık datalar dışında Tarım ve Orman Bakanlığı’nın atık su tahlillerinin de birtakım vilayetlerde artışa işaret ettiğini söylüyor.

Pala, bakanlığın internet sitesinde yayımlanan haritaları şöyle yorumluyor:

“Tarım ve Orman Bakanlığı atık su tahlillerinde bu hastalığa yol açan SARS CoV-2 virüsünü inceliyor. Bundan yola çıkılarak bir matematiksel modelleme ile mümkün hadise sayısı geliştirilmeye çalışılıyor. Bu, dünyada çok yaygın kullanılan bir formül.

“Bakanlığın sayfasına bakacak olursanız Haziran ayının son haftası itibariyle atık sulardaki SARS CoV-2 datalarından yola çıkarak İzmir, Muğla, Antalya, Bursa ve İstanbul’da olguların yüksek olduğunu kestirim etmek mümkün diye öngörüde bulunuyoruz.”

Yurttaşlara aşı daveti

Türkiye’de pandemiye karşı kısıtlamalar ve mecburî tedbirler artık yürürlükte değil.

Hem Sıhhat Bakanlığı hem de meslek örgütleri ve uzmanlar bu süreçte yurttaşlara çeşitli ihtarlarda bulunuyor.

Bunların başında aşı geliyor.

Sağlık Bakanlığı, son Covid-19 aşısının üzerinden en az altı ay geçen bireylerin, dördüncü doz aşılarını; yani ikinci doz hatırlatma aşılarını olabileceklerini açıkladı.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, geçen hafta yaptığı açıklamada son dozun üzerinden altı ay geçtiğinde aşının tesirinin azaldığını vurguladı.

Bakanlık, bilhassa 50 yaş üzerindeki şahıslarla risk grubundakilere dördüncü doz aşılarını olmaları konusunda davette bulunuyor.

Koca ayrıyeten maske kullanımına da değindi: “Bu kümenin, temasın artacağı bayram günlerinden başlayarak kendilerini özellikle muhafazası gerekmektedir. Maskeyi mecburî kılan durumları hepimiz biliyoruz”.

Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Heyeti Üyesi Prof. Dr. Sema Kultufan Turan da geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, “Artan olay sayısına paralel olarak bu bayramlaşma süreci bizim için çok değerli. Geçmiş pandemi periyodundaki bayramlarda olduğu üzere bu bayramda da maske ve araya dikkat edilmesi gerekiyor” dedi.

BBC Türkçe‘ye konuşan Prof. Dr. Pala ise yurttaşlara temel olarak üç şey öneriyor: “Yurttaşlar bilhassa toplu taşıma ve kapalı alanlarda maske kullansınlar. Eksik aşılarını tamamlasınlar. Gerçek bilgiye erişmek için uğraş harcasınlar.”

Kurban Bayramı ve Sonbahar uyarısı

Önümüzdeki periyot için hem bayramdan dönüş haftası hem de sonbahar aylarına dair ikazlar yapılıyor.

Altı meslek örgütü ve derneğin açıklamasında “vakaların yaz boyunca yüksek bir plato yaparak devam edebileceği ve asıl olay artışlarının muhtemel yeni varyantların da ortaya çıkışıyla sonbahar ve kış aylarında yaşanabileceği” öngörüsünde bulunuluyor.

Prof. Dr. Kayıhan Pala da Türkiye’de de bir yükselme trendinden bahsediyor:

“Türkiye’de hangi varyantın hükümran olduğuna ait genomik tahliller çok az. Türkiye’de genomik tahlil yapılan olayların oranı, % 0,66. Bir örnek olsun diye söylüyorum bu, Danimarka’da % 16. Bu yüzden varyant tahlilinde çok sonlu bir kıymetlendirme yapabiliyoruz.

“Ancak daha evvelki tecrübelerimizden yola çıkarak bir varsayımda bulunmak gerekirse şunu söyleyebiliriz. Geçmişte, Avrupa’da olaylar çıkmaya başladıktan üç hafta ya da dört hafta sonra Türkiye’de tesirini görmeye başlıyorduk. Hasebiyle Fransa, Portekiz, İtalya, Yunanistan üzere ülkelerde olguların yükselmesine paralel olarak artık Türkiye’de de olguların yükselme trendiyle karşı karşıya kaldığımız söylenebilir.

“Bu ortada, bayram nedeniyle bilhassa insanların çok sık bir ortaya gelmesi, kapalı ortamları ve toplu ulaşımı daha fazla kullanılması, mümkündür ki olay sayısında bir artışı karşımıza getirecek. Sevinilen şey, meyyit sayılarında önemli bir artışın olmaması halidir.

“Bütün bunlardan yola çıkarsak önümüzdeki haftalarda Türkiye’de altıncı dalganın zirve noktasına yanlışsız yükselmeye başlayabileceğimizi iddia etmek mümkün. Lakin biz asıl sorunun; Eylül sonu, Ekim, Kasım aylarında karşımıza çıkabileceğini öngörüyoruz.”

Uzmanlık derneklerinden tedbir daveti

Bazı meslek örgütleri ve birtakım uzmanlar, kişisel ihtarlara uyulması dışında birtakım tedbirlerin de geri getirilmesini savunuyor.

Örneğin, altı uzmanlık kurumunun açıklamasında kapalı alanlar ve toplu ulaşımda maske zorunluluğun ve Hayat Konuta Sığar (HES) kodu uygulamasının geri getirilmesi gerektiği görüşü savunuluyor.

Kurumlar, DSÖ tarafından açıklanmadığı sürece yetkililerin “Pandemi bitti” biçiminde algılanabilecek açıklamalardan sakınmaları gerektiğini de belirtiyor.

Ayrıca aşılama konusunda çocukları da kapsayacak biçimde önemli bir kampanya başlatılması gerektiğinin altını çiziyor bu kurumlar.

Prof. Dr. Pala bu cins tedbirleri savunurken, ortadaki global meseleye şimdi bir global tahlilin geliştirilemediğini, tedbirler alınmazsa önümüzdeki periyodun güçlü geçebileceği ihtarında bulunuyor:

“Geçen yıl DSÖ, tüm ülkelerin tamamında ulusal çapta yüzde 70’lik bir tam bağışıklık sağlanabilirse yeni varyantların ortaya çıkma ihtimalinin azalacağını ve pandemiye global bir cevap verilebileceğini söylemişti. İki hafta evvelki açıklamada bu amaca dünyadaki sadece 58 ülkenin ulaşabildiği belirtildi. Global bir meseleye global bir cevap verilemeyince bilhassa halk sıhhati tedbirlerinin zayıf olduğu Hindistan, Brezilya, Güney Afrika üzere ülkelerde yeni varyantların gelişmesine de bir ortam hazırlanmış oluyor. Bu durum nedeniyle bu yılın son çeyreği, dünya ile birlikte Türkiye’de pandemi açısından güçlü geçme potansiyeline sahip.”