İskoçya’nın Orkney adalarında, neolitik yaşama ışık tutan Skara Brae yerleşiminde birbirine taş geçitlerle bağlı 8 mesken bulunuyor. 4500 yıl evvel insanların yaşadığı bu meskenlerin içerisindeki eşyalar ortasında bizlere en tanıdık gelenler, yataklar. Eşyalarını depoladıkları kutuların yanında, yaklaşık bir insan uzunluğundaki iki dikdörtgen nesneden bahsediyoruz. Bu tarih öncesi yataklar, bu adadaki başka nesneler üzere sert taşlardan yapılmış. Bu ada, ağaç istikametinden güçlü bir yer değil. Taş, günlük hayatın değerli bir kesimi. Ortadan geçen binlerce yıla karşın, bu yatakların 21. yüzyılda bize çok da yabancı hissettirmeyen ayrıntıları var.

California Üniversitesi’nden antropolog Brian Fagan ve arkeolog Nadia Durrani’ye nazaran beşerler yüz binlerce yıldır yatakta yatıyor. İnsanlığın varoluşuna neredeyse her vakit yatak fonksiyonu görecek bir yapı eşlik etmiş. Birinci başlarda böceklere karşı sağlam yumuşak yapraklardan ve tüylerden oluşan ahenge alanları yapılmış. Akabinde bugünkü karyolanın muadili sayılabilecek yataklar ortaya çıkmış. Skara Brae’dekiler, bulunan en eski yataklar ortasında.

ANTİK MISIR’DA YATAK

Antik Mısır’da zenginlerin yataklarına benzeri formda Tutankamon’un da ahşap yatak çerçevesi ve liflerden örülü bir yatak yeri vardı. O periyodun bir özelliği de, yastık yerine sert baş desteği kullanmalarıydı. Bu sistem, sıcak iklimlerde genelde havanın sirkülasyonunu kolaylaştırmak için kullanılıyordu. Tahminen öbür bir fonksiyonu de, antik Mısırlıların epey kıymet verdiği saç modellerinin yatarken de korunmasıydı. Bitlerden korunmak için de yastık yerine baş desteği kullanılması, akla yatkın geliyor.

ANTİK ROMA’DA YATAK

Antik Roma ve birçok öbür toplumda, insanların yatma formu toplumsal statülerine bağlı olarak değişiyordu. Köleler ya kuru otlardan ve hayvan derilerinden oluşan bir yatağa, ya da çıplak yere kıvrılıyordu. Fakat zenginler rahatına düşkündü. 2021’de arkeologlar Pompeii kentinin yakınlarındaki Civita Giuliana’da antik bir yerleşimi keşfettiklerinde, 2000 yıl öncesine ilişkin bir yatak odasının neredeyse hiç ziyan görmeden bugüne geldiğini ortaya çıkardı. Ahşap saklama alanlarının ve öbür nesnelerin yanı sıra, yatak odasında üç yatak vardı. Yatağın altında saklama kavanozları ve bir fareden geriye kalanlar bulundu. 79 yılında burası da antik Roma kenti Pompeii üzere Vezüv Yanardağı’nın volkanik küllerine gömüldü ve her şey dondurulmuş üzere bugüne ulaşabildi.

ERKEN PERİYOT ÇAĞDAŞ AVRUPA’DA YATAK

16. yüzyılda artık Avrupalıların seçebileceği birçok yatak çeşidi vardı. İple tutturulan yatakların nizamlı olarak sıkılaştırılması gerekiyordu. Kutu formunda kapalı yataklar da bir öbür seçenekti. Lakin devrin yataklarının olmazsa olmazı, yatak kumaşı kullanılmasıydı. Güçlü kumaşların doldurulmasıyla yapılan yataklar yaygınlaştı.

Doldurulan döşekler sık sık havalandırılsa bile böceklerin yuva yapması için ülkü bir ortama sahipti. O periyot birçok kişinin tıpkı yatağı paylaştığını da hesaba katarsak, yataktan bulaşan parazitlerin ve hastalıkların neden yaygın olduğunu anlayabiliriz.