Türk lisanının en temel sözlüğü olarak anılan Kubbealtı Lugatı “Misalli Büyük Türkçe Sözlük”ün yeni sürümü tamamlandı.

Türk lisanı, mimarisi ve sanatına 54 yıldır hizmet eden Kubbealtı Vakfı tarafından hazırlanan yapıtın genişletilmiş sürümü, 4 binin üzerinde yeni söz içeriyor.

Dilci İlhan Ayverdi ve takımının büyük özverisiyle yazımı başlayan kelamlık, 34 yıllık bir uğraşın akabinde 2005 yılında 3 büyük cilt olarak yayımlandı. Son olarak kelamlık Prof. Dr. Hayati Develi ve takımı tarafından yine ele alınan yapıta, yeni sözler kazandırıldı.

Yoğun muhteviyatı münasebetiyle 3 büyük cilt halinde yayınlanan yapıtın dijital versiyonu “www.lugatim.com”da sözlüğün basılı halindeki üzere sözlerin manaları, misalleri, Türkçeye nereden geldiği, Arapça-Farsça olanların eski harflerle imlası ve transkripsiyon alfabesiyle yazımı yer alıyordu.

Yenilenen ve genişletilen dijital versiyonda ek olarak husus başlarının tamamı TRT spikerleri Jülide Sönmez, Reyhan Çınar, Nisan Kumru ve İbrahim Bildir tarafından seslendirildi.

“Dil daima yeni sözler kazanır”

Çemberlitaş Köprülü Medresesi’ndeki tanıtım programında konuşan Prof. Dr. Hayati Develi, sözlüğün yazılmaya başlama macerasının yaklaşık 50 yılı bulduğuna işaret ederek, çalışmayı klasik tekniklerle hazırladıklarını söyledi.

Develi, lisan alanının hiçbir vakit olduğu yerde durmadığına dikkati çekerek, “Ben dilciyim. Dilci olmaya da gerek yok. Her entelektüel bilir ki lisan daima yeni sözler kazanır. Kimi sözlerin sıklığı azalır. Birtakım sözlerin sıklığı yükselir. Sözün yapısı değişir ve yeni manalar oluşur. Sözlüğün bir yerde donup kalması adeta vefatı üzeredir.” dedi.

Sözlüğün yeni sürümünün hazırlanma sürecine ait de Develi, şunları kaydetti:

“2010 yıllarının sonları üzere, Sinan (Uluant) Bey’le görüştük. ‘Kubbealtı Lügatı’nı yenilemek istiyoruz. Sizin de uygun göreceğiniz yenilikleri bir arada çalışabilir miyiz?’ dedi. Edebiyat yapıtları tespit edildi. Zira yayımlanan lügatin kaynakçasına baktığında edebiyattan son tarama 1985’li yıllarda falan bitmişti. Çok okunan roman ve kıssaları tespit ettik. Biraz onları taradık. Şunu fark ettim ki edebiyattan gelen örnekler, sözleri çok açıklamada kâfi olmuyor. Müellifin biraz sübjektif kullanımları olabiliyor. Elif Şafak’tan birkaç şey seçmiştim. Sonra hanımefendinin bütün kullanımları yanlış. İngilizce düşünüyor, Türkçe yazıyor. Elif Şafak’ı çıkarttım. Türkçeye düzgün şahit olmayacaktı. Fakat Adalet Ağaoğlu, Mustafa Kutlu vesaire, Türkçeyi güzel kullanan müelliflerden yaptık. Çeşitli mecmualardan, çok farklı alanlardan terminolojiyi bize sunabilecek alıntılar yaptık. Data tabanı ve orta yüz oluşturduk. Fişlemeler yapıldı. Elektronik kelamlık bize çok yardımcı oluyor.”

Hayati Develi, “Kubbealtı sözlüğü birkaç baskı yaptı lakin bu yeni bir oluşum oldu. Bundan sonra her gece yenilenen bir kelamlık olacak Kubbealtı sözlüğü bu orta yüzler tamamlandığında. Tahminen bir daha lansman yapmayacağız. Zira kelamlık, daima yenileniyor olacak.” tabirlerini kelamlarına ekledi.

“Bu kelamlık benim ve birçok meslektaşım için Ferit Develioğlu sözlüğünün yerini aldı”

Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi Prof. Dr. Erdem Naci Engin de Kubbealtı Lugatı’nın sürecine ek olarak, “Mütevelli heyetindeyken görüyoruz internet yaygınlaşıyor. Ders verirken İngilizce sözcükler kullanıyoruz. Amerikan, İngiliz siteleri vardı. Bizim de olmalıydı.” diye konuştu.

TRT spikeri Jülide Sönmez ise toplantıda şu değerlendirmelerde bulundu:

“Biz spikerler sözlüğe çok sık başvuran insanlarız. Zira hem Batı lisanından hem de Doğu lisanlarından bize geçmiş lakin bizim yeni farkına vardığımız, bilmediğimiz sözlerin nasıl söylendiğini bilmek ve öğrenmek, doğrusunu mikrofonlardan duyurmak zorunda hissederiz. Hasebiyle çok sık kelamlık kullanırız. Bu bahiste seçtiğimiz birinci kelamlık bizim Ferit Develioğlu’nun ‘Osmanlıca Türkçe Lügati’ydi ve olağan ki Türk Lisan Kurumunun sözlüğü. Kubbealtı Vakfının hazırladığı bu kelamlık benim ve birçok meslektaşım için Ferit Develioğlu sözlüğünün yerini aldı, kıymetli bir yere oturdu. Gün gelip onu seslendireceğim aklıma gelmezdi. Benim için gurur kaynağı. Meslek hayatımın dönüm noktalarından biri.”

Sözlük, kısa bir vakit sonra da genişletilmiş baskısıyla raflarda tekrar yerini alacak.