Getty Images

Dubai’deki Birlemiş Milletler İklim Tepesi (COP28) öncesinde Rusya fosil yakıtlarda “aşamalı olarak vazgeçilmesine” karşı çıkarken, yakın vakitte güncellenen iklim doktrininde fosil yakıtlardan ve bunların iklim değişikliği üzerindeki tesirlerinden hiç bahsedilmiyor.

Fosil yakıtlardan kaynaklanan gaz emisyonlarının büyük ölçüde azaltılması gerektiği konusunda geniş bir bilimsel mutabakat varken, Rusya 2022 yılında petrol ve kömür üretimini hudutlu ölçüde arttırdı.

Rusya iklim değişikliği konusunda nerede duruyor?

BBC

Moskova, 2060 yılına kadar karbon nötr olma ve 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını 1990 düzeylerinin yüzde 70’i ile sınırlama taahhütlerine bağlı kalacağını söylese de iklim değişikliği uzmanları bunların mütevazı gayeler olduğunu düşünüyor.

Rusya’nın emisyon düzeyleri, orman karbon yutakları hariç tutulduğunda, halihazırda 1990 düzeylerinin yaklaşık yüzde 30 altında.

Hükümetin iklim aksiyonlarını ve global olarak kabul edilen Paris Mutabakatı taahhütlerini takip eden bir araştırma projesi olan Climate Action Tracker, Rusya’nın iklim maksatlarını 1,5°C kriterini karşılamak için “oldukça yetersiz” olduğu tarafında değerlendirmede bulundu.

BBC

Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşa odaklanması ve iç pazarda Batı mallarının ikamesini bulma gayretleri, ülkenin kimi etraf teşebbüslerini de etkiledi.

Mayıs 2022’de hükümet, yerli araba üreticilerinin Euro 2 etraf standardında motorlara sahip araçlar üretmesine müsaade verdi. Daha evvel tüm arabaların Euro 5 standardını karşılamasını zorunluluğunda da geri adım atmış oldu.

Rusya’nın iş dünyasında memleketler arası lobi faaliyetleri yürüten Aleksander Şokhin, iklim gayelerine ulaşmanın artan maliyetlerinden yakındı ve Batı’nın yaptırımları nedeniyle ülkenin iklim taahhütlerinin daha da aşağıya çekilmesi davetinde bulundu.

Hangi projeler risk altında?

Rusya Bilimler Akademisi (RAS) tarafından Kasım ayında yayımlanan hesaplamalara nazaran, karbon emisyonlarını azaltmak için petrol bölümünde yüzde 55, kömür bölümünde yüzde 45 ve güç kesiminde yüzde 31 oranında ithal ekipman ve teknolojilere bağlılık kelam konusu.

Sonuç olarak, Batı ile işbirliğine dayanan kimi Rus projelerinin geleceği artık kuşkulu. Örneğin, Finlandiya devletine ilişkin güç şirketi Fortum’un Rusya pazarından çekilmesi, ülkede rüzgar çiftlikleri inşa etme planlarını sekteye uğrattı.

Rusya’nın devlet kalkınma şirketi VEB.RF’de iklim mevzularında çalışan ve şu anda İngiltere merkezli Climate Bonds Initiative’de kıdemli analist olan Mikhail Korostikov, Rusya ile Batı ortasındaki ekonomik bağların bozulmasının en besbelli kurbanının etraf olduğunu söyledi.

Korostikov, Rusya’nın iklim teşebbüslerinde ön saflarda yer almak için çok az pragmatik nedeni olduğunu şu sözlerle açıkladı:

“Ülke nüfusunun çoğunluğu global ısınmadan önemli formda etkilenmeyen bölgelerde yaşıyor, ekonomileri de fosil yakıt ihracatına bağlı.”

Ancak Korostikov, Ukrayna savaşından evvel 2026’da yürürlüğe girmesi planlanan ve Rusya’yı en çok etkilemesi beklenen Avrupa Birliği’nin karbon hudut vergisi teşebbüsünün, Moskova’yı “tarihinde birinci kez” iklim değişikliği konusunu ciddiye almaya zorladığını, zira aksi takdirde Rus şirketlerinin rekabet gücünü tehdit altında olacağını söyledi.

AB teşebbüsü, blok dışındaki üreticilerin saldıkları karbondioksitle orantılı olarak ekstra vergilerle karşı karşıya bırakıyor. Rus demir, çelik, alüminyum ve gübre tedarikçileri de ana amaç durumunda.

Korostikov, Rusya’nın karbonsuzlaştırmaya yönelik bu baskıların altında, karbon ayak izini azaltmak için Batı ülkelerinde var olanlara benzeri platformlar geliştirme eforlarına girdiğini hatırlattı.

Bu tarafta atılan kıymetli adımlardan biri, yatırımcıları ve devlet ek ödemelerini çekmeyi kolaylaştırmak için, VEB.RF tarafından muhakkak eserlerin yahut firmaların etraf dostu olarak nitelendirilip nitelendirilmeyeceğini belirleyen kriterlerin geliştirilmesi oldu.

Sakhalin deneyi

Rusya ayrıyeten, şirketlerin belli ölçüde sera gazı salınımı için müsaade satın alabilecekleri bir karbon ticareti piyasası da oluşturmaya çalıştı.

2021’de onaylanan ve 2023’te başlatılan Sakhalin pilot projesi, bu türlü bir piyasayı test etmek ve 2025 yılına kadar karbon nötrlüğü sağlamaya çalışmak için tasarlandı.

Ancak Korostikov, petrol ve doğal gaz sanayisinin lobiciliği nedeniyle hükümetin istekli olmayışının, iklim finansmanı teşebbüslerinin birçoklarının “ya emekleme kademesinde olduğu ya da savaştan sonra finansman eksikliği nedeniyle dondurulduğunu” belirtti.

BBC

Örneğin, Ekonomik Kalkınma Bakanlığı’na nazaran Sakhalin deneyini öteki bölgelere yayma planları rafa kaldırılmış durumda.

Korostikov, “AB’nin Rusya üzerindeki baskısı hala bir faktör, fakat Rus şirketleri için Avrupa pazarının ehemmiyetinin azalmasıyla orantılı olarak bu problemin de ehemmiyeti azaldı” dedi.

Rusya’nın AB’ye yaptığı ihracatın pahası Şubat 2022 ile Eylül 2023 ortasında yüzde 81 oranında düştü.

Çelik şirketi Metaloinvest’in genel müdür yardımcısı Yulia Shabala üzere kimi iş dünyası başkanları, Rusya’nın AB’den çok karbon emisyonları doğrulama sistemini başta Çin, Kore ve Vietnam olmak üzere Asya ülkeleriyle uyumlu olmasını sağlaması gerektiğini söyledi.

BBC

Rusya’nın iklim gündeminde sırada ne var?

Yine de, Rusya’nın iklim gündemi kelam konusu olduğunda bir dereceye kadar olumlu bir durağanlık var, bu nedenle iklim teşebbüsleri gayretlerindeki düşüş tam bir felaket manasına gelmiyor.

Rusya hükümeti, global ısınmayı 1,5 santigrat derece ile sonlandırmayı hedefleyen Paris Muahedesi’nden ayrılmaları istikametindeki davetlere karşın, bu türlü bir planının olmadığını yineledi.

Rusya kişi başına karbondioksit emisyonu bakımından Çin ve Hindistan üzere iktisatların önünde yer alırken, ülkenin bir ünite elektrik üretmesi için daha az karbondioksit gerekiyor.

Korostikov, birçok özel firmanın “yöneticilerin hevesi ve kendi kaynakları” nedeniyle kendi kapasitelerini ve işlerini karbonsuzlaştırmak için çalıştığını söyledi.

Kremlin’in planladığı bir şey olmasa da, Rusya’nın karbon emisyonlarının sınırlamasına neden olan öbür bir faktör daha var: Ekonomik yavaşlama.

RAS ekonomik varsayımlar yöneticisi Alekander Şirov, Rusya’nın 2060 yılına kadar karbon nötr olma amacının, en azından “ekonomik dinamiklerin öngörüldüğü kadar yüksek olmaması nedeniyle” canlı olduğunu söyledi.