Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in talimatıyla Rusya‘nın Ukrayna‘da başlattığı savaşın üzerinden 4 ay geçerken, savaştan ötürü ortaya çıkan tahıl krizinin tahlilinde “kırmızı sınır diplomasisi” ile Türkiye‘nin teşebbüsünden olumlu sinyaller gelmeye başladı.

Putin, 24 Şubat’ta sabah erken saatlerde televizyondan halka hitap ederek ” Ukrayna‘nın doğusundaki Donbas’a özel askeri operasyon” başlattıklarını duyurdu. Böylelikle 120 gün evvel Rusya‘nın Ukrayna ile savaşı başladı.

Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinden Kiev idaresinin denetimindeki bölgelere, tıpkı anda Ukrayna’nın kuzey bölgelerine girdi.

Kırım üzerinden de Herson ve Melitopol bölgelerine yanlışsız asker çıkaran Rus ordusu, Kiev yakınlarına havadan ve karadan asker sevk etti ve başşehri kuşatma altına aldı.

Bir ay geçtikten sonra Kiev’den ve Çernigiv bölgesinden Rus askerleri geri çekildi. Böylelikle Ukrayna birlikleri, buralarda denetimi yine sağladı. Başşehir Kiev’de hayat olağana dönmeye başladı.

Rus ordusu, Ukrayna’daki stratejik bölgelerdeki gayelere yönelik sık sık uzun menzilli yüksek hassasiyetli silahları kullanmayı sürdürüyor. ABD ve Avrupa ülkelerinin Ukrayna’ya silah takviyesini artırmalarının akabinde Rus ordusu, uzun menzilli füzelerle alandaki bu silahları ve depoları maksat almaya devam ediyor.

Rusya Savunma Bakanlığı, Ukrayna’ya silah sevkiyatı yapan NATO ülkelerine ilişkin nakliye araçlarının, Rus ordusunun yasal amacı olduğunu duyurmuştu.

Rus ordusu askeri altyapı tesislerini amaç aldığını bildirirken Ukrayna, bu hücumlarda sivillerin hayatını kaybettiğini ve yaralandığını belirtiyor.

Savaşın birinci günlerinde Azak Denizi’ne kıyısı olan stratejik kentleri ele geçirmek için ağırlaşan Ruslar Mariupol’ü de alarak, Ukrayna’nın Azak Denizi ile olan kontağını büsbütün kesti.

Harkiv’de Ukrayna denetimi sürüyor

Harkiv bölgesinde Ukrayna ve Rus birlikleri ortasındaki çatışmalar hala sürüyor. Ukraynalı yetkililer, bu bölgedeki birtakım yerleşim ünitelerinin denetimini yine sağladıklarını açıkladı. Harkiv kenti ise Kiev idaresinin denetiminden çıkmadı. Ukrayna ordusu Harkiv bölgesinde direnişini güçlü formda sürdürüyor.

Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy, askerlere ve kent halkına moral vermek için Harkiv’i ziyaret etti. Zelenskiy, ayrıyeten Donetsk ve Luhansk bölgelerinin Kiev idaresinin denetimi altındaki kısımlarındaki cephelere de gitti ve askerlerle bir ortaya geldi.

Ukrayna’nın 1000’den fazla yerleşim yerinin kurtarıldığını belirten Zelenskiy, Ukrayna’nın sivil bölgelerine günde 10 ila 15 roketin isabet ettiğini aktardı.

Ruslar Ukrayna’nın güneyinden de ilerlemek istiyor

Rus ordusu, Ukrayna’nın Karadeniz ile de ilişkisini kesmek için güney bölgesinden, kıyı şeridinden ilerleyişini sürdürmeye çalışıyor.

Mariupol’den sonra Mıkolayiv bölgesi ve Odessa bölgesine odaklanan Ruslar, bilhassa Karadeniz’de Ukrayna açısından stratejik ehemmiyete sahip Yılan Adası’ndaki hakimiyetini Ukrayna ordusunun ağır direncine karşın muhafazaya devam ediyor.

Kiev, Yılan Adası’nı Rus askerlerinden almak için 20 Haziran’da tekrar bir operasyon düzenledi. Operasyondan istediği sonucu alamayan Ukrayna ordusu, Ada’ya çıkarma yapamadı.

Ertesi günü Ukrayna birlikleri Karadeniz’in kuzeybatı kısmındaki Kırım-1 ve BK-1 Rus doğal gaz üretim platformlarına saldırdı. Taarruzda platformlardan birinde yangın çıktı.

Savaş Ukrayna’nın doğusunda yoğunlaşıyor

Nisanda Ukrayna’nın doğusuna kayan savaş, tesirini burada ağır biçimde devam ettiriyor. Rus ordusunun açıklamasına nazaran, kelamda Luhansk Halk Cumhuriyeti topraklarının yüzde 97’si Rus güçlerin eline geçti.

Özellikle stratejik açıdan kıymete sahip ve “şehir savaşı”nın yapıldığı Severodonetsk’te son günlerde Ukrayna askerlerinin direnişi dikkati çekiyor.

Rus güçler Severodonetsk’in tamamını ele geçirdiğini belirtse de bilhassa kentteki azot fabrikasında denetim Ukrayna güçlerinin elinde bulunuyor. Rus tarafı, bu bölgeden koridor açtığını açıkladı fakat Ukrayna güçlerinin koridorun kullanılmasına müsaade vermediğini bildirdi.

Rus birlikleri bu kenti alması halinde batıya gerçek Donbas idari sonlarının tamamına ulaşmanın önündeki kıymetli manilerden birini kaldırmış olacak.

Buna karşın Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın doğusundan ilerleyişini artırdı ve birtakım yerleşim üniteleri Rusların eline geçti.

Rus yetkililere nazaran, Donets Irmağı’nın sol kıyısı boyunca Krasnıy Limanı ve Svyatogorsk kentleri dahil kelamda Donetsk Halk Cumhuriyeti ile Luhansk Halk Cumhuriyeti topraklarının değerli bir kısmı ele geçirildi.

“Özel operasyonun temel emeli olan Donbas’ı özgürleştirmek” amacıyla güçlerini Ukrayna’nın doğusundaki Donetsk ve Luhansk bölgesine ağırlaştırdığını duyuran Rus ordusunun son günlerde süratli ilerlediğine yönelik açıklama yapılmıyor. Lakin Rus ordusunun belli noktaları ağır bombardıman altına alması dikkati çekiyor.

Ukrayna güçlerinin de Donetsk’e hücumları devam ediyor

Ukrayna güçleri de kelamda ayrılıkçıların denetimi altındaki Donetsk ve Luhansk bölgelerine akınlar düzenlemeye devam etti. Kimi okul ve yerleşim ünitelerine roket isabet etmesi sonucu sivil kayıplarla birlikte altyapı da ziyan gördü.

Bu akınlarda, savaşın başlamasından bu yana yalnızca Donbas bölgesinde sivillerden 190 kişinin hayatını kaybettiği, 900 kişinin de yaralandığı belirtiliyor.

Savaşta meyyit sayısıyla ilgili net açıklama hala yok

Ancak Ukrayna genelinde savaştaki sivil kayıplara ait ne Ukrayna ne de Rus tarafı net sayı açıklamadı.

Savaşın birinci ayında kendi askerlerinden 1351’inin öldüğünü, 3 bin 825’inin yaralandığını bildiren Rusya Savunma Bakanlığı yetkilileri, bu mevzuda hala yeni bir bilgi açıklamadı.

Rus yetkililer, Ukrayna ordusunun da savaş boyunca 23 bin 367 askerini kaybettiğini öne sürdü. Ukrayna da bugüne kadar 34 binin üzerinde Rus askerinin öldüğünü tez etti.

BM’ye nazaran 24 Şubat-21 Haziran ortasında Ukrayna’dan iltica edenlerin sayısı 7 milyon 917 bin 190’a ulaştı. Avrupa ülkeleri ortasında Polonya, Ukrayna’dan 4 milyon mülteci ile Avrupa ülkeleri ortasında en yüksek Ukraynalıyı barındıran ülke oldu.

Ateşkes müzakereleri ile ilgili gelişme yok

Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna heyetleri, ateşkes sağlanması için 3’ü Belarus’ta, 1’i Türkiye‘de olmak üzere 4 kez yüz yüze müzakere yaptı.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuk teşebbüslerinin sonucu olarak 29 Mart’ta İstanbul’da yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki muhtemel yazılı mutabakatın prensiplerini teslim etti.

Ukrayna tarafı, Ukrayna’daki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu. Mayıs ayından bu yana her iki taraf da müzakereler konusunda birbirini suçladı. Müzakerelerin tekrar başlayacağına dair bugüne kadar rastgele bir gelişme meydana gelmedi.

Dünyada besin tedarik krizi sorunu için tahlil arayışı

Küresel buğday ihracatında yaklaşık yüzde 30 hisseye sahip Rusya ve Ukrayna’nın savaş halinde olması dünyada besin tedarik sorununu ortaya çıkardı. Birleşmiş Milletler Dünya Besin Programı, Ukrayna’da limanların açılmaması halinde “kıtlık ve zarurî kitlesel göç” yaşanabileceği uyarısı yaptı.

Savaş nedeniyle Ukrayna limanlarında 70’in üzerinde gemi ve içinde ihraç edilmeyi bekleyen 20 milyon tonun üzerindeki tahılın ihracatı yapılamadı. Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle Rus tahıllarının da sevkiyatı hala gerçekleşemiyor.

Batı, Rusya’nın besin konusunu silah olarak kullandığı suçlamasında bulundu. Ukrayna ise Rus birliklerinin gemileri limanlardan çıkarmadığını argüman etti. Bu argümanları reddeden Rusya ise Ukrayna askerleri tarafından limanlara döşenen mayınların temizlenmesi, tahıl taşıyan Rus gemilerinin yaptırımlara tabi tutulmadan limanlara girmesi halinde sorunun çözüleceğini bildirdi.

Dünya besin krizinde Türkiye‘nin “kırmızı çizgi diplomasisi” çalışıyor

Tıkanan sorunun tahlili için devreye giren Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya, Ukrayna ve BM’nin iştirakiyle oluşturulacak Denetim Merkezi’ne katılmaya ve merkeze İstanbul’da mesken sahipliği yapmaya hazır olduklarını duyurdu.

Dünya besin krizinin önlenmesi noktasında çok değerli bir misyon üstlenecek Türkiye, tahlil için yürüttüğü ağır diplomasi sonucu BM çatısı altında bir yol haritası hazırlanmasını sağladı.

8 Haziran’da Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile Türkiye‘de görüştü. Çavuşoğlu, buğday koridoru için BM, Rusya, Ukrayna ve Türkiye ortasında oluşturulabilecek bir mekanizmayı uygulanabilir bir plan olarak gördüklerini açıkladı.

Lavrov da Ukrayna’nın limanları mayınlardan temizlerse, gemilerin oradan hür çıkmasıyla ilgili adımları atacaklarını söz etti.

Türkiye, besin krizinin tahlilinde “kırmızı sınır diplomasisi” başlattı. Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın öncülüğüyle oluşturulan hatta, sorunu tahlile ulaştırmak üzere Türkiye, Rusya ve Ukrayna savunma bakanlıklarından general rütbesinde birer işçi görevlendirildi.

Bu çalışmanın sonucu olarak 21 Haziran’da Türk ve Rus askeri heyetleri ortasında Moskova’da bir toplantı yapıldı. Yapan ve epeyce olumlu havada geçtiği bildirilen toplantıda, “Sorunun tahlili için Türkiye, Rusya, Ukrayna ve BM heyetlerinin görüşmesi anlayışı”nın oluştuğu öğrenildi.

Bu kapsamda Ukrayna ve BM tarafı ile görüşmelerin akabinde gelecek haftalarda Türkiye’de dörtlü olarak bir ortaya gelinmesinin beklendiği belirtildi. Tüm tarafların bir ortaya gelerek yol haritasının ayrıntılarını ele alması bekleniyor.

Ukrayna’ya silah sevkiyatı

Ukrayna, NATO’dan savaşı sona erdirmek ve Rusya’yı Ukrayna’dan çıkarmak için 155 mm kalibreli 1000 obüs, 500 tank, 300 çoklu fırlatma roket sistemi, 2 bin zırhlı araç ve 1000 insansız hava aracı istedi.

Rusya’ya ulaşacak kadar uzun menzile sahip bir füze sistemini Ukrayna’ya gönderme kararı alan ABD Lideri Joe Biden, Ukrayna’ya yönelik 700 milyon dolarlık yeni bir askeri yardım paketi açıkladı ve bu paket kapsamında Ukrayna’ya “Yüksek Performanslı Topçu Roketi Sistemi (HIMARS)” ismi verilen füze sistemini göndereceği belirtti.

Geçen hafta, Biden Ukrayna’ya 1 milyar dolarlık yeni güvenlik yardımında bulunacaklarını duyurdu. Pakette güdümlü çok namlulu roketatar mühimmatı, obüs topları, Harpoon kıyı savunma sistemleri ve başka takviye ekipmanları yer alacak.

Almanya da Ukrayna’ya en çağdaş hava savunma sistemi “Iris-T” sağlayacak. İngiltere Ukrayna’nın elindekilerden daha fazla menzili olan hassas güdümlü roket ve onları atacak M270 Çoklu Fırlatma Roket Sistemleri gönderecek.

Putin, ABD’nin Kiev’e çoklu fırlatma sistemleri tedarik hedefinin, Ukrayna’da silahlı çatışmaları uzatmak olduğunu belirtti.

Rusya’ya karşı yaptırım kararları

Avrupa Birliği (AB) 3 Haziran’da Rusya’nın Ukrayna’da savaşı sürdürmesine karşılık yaptırım listesini genişletti. Yaptırım listesine Rusya Silahlı Kuvvetleri ve hükümetini direkt ve ötürü olarak destekleyen 65 kişi ve 18 kuruluş daha alındı. Böylelikle toplamda AB, 1158 kişi ve 98 kuruluşa yaptırım uygulamış oldu.

16 Haziran’da Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Werner Iohannis, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve İtalya Başbakanı Mario Draghi Kiev’i ziyaret etti.

AB’ye adaylık süreci

AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, AB’ye üyelik başvurusu yapan Ukrayna’ya “aday ülke” statüsü verilmesi tarafında görüş bildirdi.

AB Komitesinin görüşü, AB Başkanlar Tepesi’nde üye ülkelerin onayına sunulacak. Aday ülke statüsünün verilmesi için üye ülkelerin tamamının onay vermesi gerekecek. Ukrayna AB’ye adaylık başvurusunu 28 Şubat 2022’de yapmıştı.

Zelenskiy, ülkesinin AB üyelik yolunun Rusya ile savaştaki zaferi yakınlaştıracağını söyledi. Putin ise AB’nin askeri bir örgüt olmadığını hatırlatarak, Ukrayna’nın AB üyeliğine karşı olmadıklarını tabir etti.