• “İktidar seçim öncesi sarsıntısı hiç utanmadan siyasi rant olarak kullandı. Zelzeleden etkilenen pek çok kentimizde kalıcı konutların bitirilmesi bir yana enkaz kaldırma çalışmaları dahi tamamlanamadı.”
• “İmar affına karşıyız lakin sonuncu farklı. Ruhsat sürecine girmemiş yahut ruhsata ters inşa edilmiş, her yapıya türel geçerlilik kazandırıldı. Sayın Kurum bu bağlamda bir kamusal kabahatin ortağı.”

TMMOB İdare Konseyi Başkanı Emin Koramaz Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.

• Türkiye’de zelzele izleme ve erken ihtar sisteminin durumu nedir?

Bir sarsıntının evvelden belirlenmesi için 3 kritik sorunun yanıtlanması gerekir. Nerede? ne büyüklükte? ne vakit? Bunlardan birinci ikisi muhakkak bir yanılgı hissesi içerisinde yanıtlanabilir. Fakat üçüncü soruya bugünkü teknoloji ve bilgiler ışığında cevap verebilmek mümkün değil. Ülkemizdeki faal faylar, kentlerimize çok yakın ve yıkıcı dalgalar 8-10 saniye içerisinde geliyor. Bu yüzden topluma erken ikaz sinyali verebilmek maalesef mümkün olamıyor.

‘ERKEN İHTAR SİSTEMLERİ KURULUYOR’

Erken ikaz istasyonlarına ulaşan sarsıntı dalgaları ortasındaki saniyeler mertebesindeki vakit farkından yararlanılarak, çeşitli kritik tesislerin denetimli kapatma süreçlerinin devreye girmesi için bilgi transferi sağlanabiliyor. Örneğin bir doğal gaz dağıtım şirketi yıkıcı sarsıntı dalgası gelmeden ana vanaları kapatarak muhtemel yangınları ve patlamaların önlenmesini sağlar. Bir süratli tren çizgisinde yolcuların can güvenliği sağlamak için trenin durdurulması, bir nükleer santral varsa devre dışı kalması, kimyasal üretim yapan bir tesisin yahut bir elektrik şirketinin tesislerinin denetimli kapatılması bu sistemler vasıtası ile sağlanır. Böylelikle bir zelzele sonrasında olağan günlük yaşama süratli dönüş ve zelzelenin etrafa vereceği ziyanlar minimize edilir. Şu anda, ülkemizin değişik vilayetlerinde, büyük mühendislik yapılarının, limanların, tesislerin, süratli tren güzergâhlarının bulunduğu bölgelerde erken ikaz sistemleri kuruluyor.

• Türkiye Afet Müdahale Planı var. Lakin 6 Şubat’ta müdahalede gecikme oldu. Neden?

AFAD ve ilgili tüm kamu kurumları bu imtihanda başarılı olamadı. Sarsıntı sonrası birinci iki gün AFAD birtakım bölgelere hiç gidemedi birtakım bölgelerde ise çok az sayıda grup bulundurabildi. Grup ve ekipman yetersizliği nedeniyle aktif bir arama- kurtarma çalışması yapamadı, yardım gereçlerini sarsıntı bölgelerine ulaştıramadı ve haberleşmede önemli sıkıntılar yaşandı. Sürece ait en temel kıymetlendirme plansızlık ve organizasyonsuzluktur.

• Bölgede depremzedeler için yapılan süreksiz yerleşim alanları olması gerektiği üzere mi?

Çadır temininde yaşanan külfet nedeniyle sarsıntının yaşandığı hafta vatandaşlarımız sert kış şartlarında eksi 14 dereceye varan soğukta gecelerini sokakta yahut araçlarda geçirmek zorunda kalmıştır.

Depremden sonra, Kızılay tarafından Malatya’da kurulan, dünyanın en büyük afet barınma ünitesi üretim merkezi olarak tanımlanan ülkedeki en büyük prefabrik yapı ve konteyner üretim fabrikasının zelzele sonrası barınma gereksinimini karşılamak üzere kâfi çadır ve prefabrik ünite üreterek stoklamadığı ortaya çıktı.

‘ALT YAPI YETERSİZLİĞİ’

Deprem bölgesinde kurulan süreksiz barınma alanları zelzeleden etkilenen 2.5 milyon vatandaşımızı barındırmaya yetmediği üzere altyapı hizmetleri bakımından da yetersiz kaldı. Bölgede kurulan çadırkentlerde bu standartlara uyulmadı. Süratle kurulan çadır kentlerde insani ihtiyaçlar dikkate alınmadı, salt kapalı alanlar oluşturma anlayışı hükümran oldu.

‘YANGIN, SEL VE FIRTINA MAĞDUR ETTİ’

Yer seçiminde yapılan kusurlar ve altyapısı kurulmadan oluşturulan çadır kentlerde kullanılan iklim kurallarına ve yangın standartlarına uygun olmayan gereçten üretilmiş çadırlar güçlü kış şartlarına dayanamadı. Adıyaman, Diyarbakır ve Şanlıurfa’da yaşanan seller, Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye’de çıkan yangınlar, İskenderun’da yaşanan fırtına çadır kentlerde yaşayan depremzedeleri tekraren mağdur etti.

• Deprem bölgesinin birinci durumunu gördünüz. Bir yılda ne değişiklik oldu?

Ekonomik olarak ayağa kaldırılamamış kentlerde sağlıklı kentsel işleyişlerin sürdürülebileceğini beklemek eşyanın tabiatına alışılmamıştır. Açık söylemek gerekirse geçen bir yıllık müddette depremzede yurttaşlarımıza yönelik olumlu manada kayda paha bir değişiklik olmadı. İktidar genel seçimler öncesinde hiç utanmadan sarsıntısı bir siyasi rant olarak kullandı, depremzedelerin bir yıl içinde kalıcı konutlara yerleştirileceği üzere akıldışı vaatlerle oy devşirmeye çalıştı. Fakat bugün sarsıntıdan etkilenen pek çok kentimizde kalıcı konutların tamamlanması bir yana enkaz kaldırma çalışmaları dahi tamamlanamamış durumda. Yurttaşlarımız hala süreksiz barınma alanlarında ömrünü sürdürmeye çalışıyor.

‘KAÇAK YAPILAŞMA RİSKİ’

Yerel idarelerde teknik çalışanın kâfi seviyede ve yetkinlikte olmaması nedeniyle orta hasarlı binalara güçlendirme ruhsatı verilme süreci ağır aksak ilerlediği için yurttaşlarımız sarsıntıdan etkilenen yapılarını yasal süreçleri yerine getirerek yaptırma konusunda sorun yaşıyor. Bu da güçlendirme projelerinin ve uygulamalarının kontrol dışı kalması nedeniyle diğer çeşitten bir kaçak yapılaşmayı beraberinde getiriyor.

‘HASARLI MESKENİNE DÖNEN VAR’

Altyapı problemleri çözülemediği için yağışlı kış aylarında depremzedeler trafik sıkıntısına, su baskınlarına maruz kalıyor. Zelzele sonrası iktidar ve lokal idareler elektrik ve su faturaların altı ay boyunca alınmayacağına dair resmi açıklamada bulundu. Lakin bu müddet güz aylarında tamamlandığı için konutundan, barkından işinden gücünden olan vatandaşlarımız ısınma emelli kullandıkları elektrik nedeniyle yüksek faturalarla karşı karşıya kaldı. Devayı ya hasarlı konutlarına dönmekte ya da çadırlara geçip soba ile ısınmakta buldu. Sonuç itibariyle depremzedeler için değişen hiçbir şey yok.

• Yeniden kentleşme için bölgede neye gereksinim var?

Depremin üzerinden şimdi 18 gün geçmişken, 24 Şubat 2023 tarihli 32114 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 126 no.lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle sarsıntı nedeniyle fevkalâde hal ilan edilen vilayetlerde yerleşme ve yapılaşmaya ait bir kadro düzenlemeler yapıldı. Kararnameyle yapılaşma süreçlerine ait İmar Kanunu ve ilgili yönetmelikleri büsbütün devre dışı bırakan ve yöre halkının iştirak ve itiraz imkânlarını yok eden bir süreç başlatıldı. Bunun yanı sıra yürürlükteki mevzuat yeterince imar planı imal sürecinde yerine getirilmesi gereken birçok tahlile, çalışmaya ve kısıtlara uyma zaruriliği da ortadan kaldırıldı.

‘TÜRKİYE BELEDİYESİ’

Kararnameyle Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı “Türkiye Belediyesi” olarak her türlü yetkiye sahip kılındı. Halbuki kentsel ömür tekrar kurgularken, kent planlamanın yararlandığı mühendislik bilimleri üzerinden üretilen bilgileri kullanma temel olmalı. Yeni yerleşim yerleri oluşturulurken kentlerimizin tarihî, toplumsal ve kültürel dokusunun, lokal mimari birikiminin ve ömür biçimlerinin korunmasına ihtimam gösterilmeli.

Bölge ve vilayet ölçeğine bağlı olarak öncelikle tabiat olayları kaynaklı risklerin tespit edilmesine ait çalışmaların yapılması ve bu risklerin en aza indirilebilmesi için alanın özgün şartlarına uygun sakınım tedbirlerinin tespiti ve bu tedbirlerin bağlayıcı formda mekânsal planlarda yer alması sağlanmalı.

• Deprem bölgesinde imar planlaması gerçek yapılıyor mu?

Deprem bölgesinde yapılan incelemelerde Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Malatya’da kalıcı konut alanlarının kent merkezlerine uzak, tarım yerleri, orman alanları yahut doğal-arkeolojik sit alanlarına yakın yahut üzerinde seçildiği gözlemlendi. Bu alanların seçiminde öncelikli kriterlerin, taşıyıcı kapasitesi yüksek taban ve mülkiyet sorunu olmadan süratli imal imkanı sağlayan kamuya ilişkin yerler olduğu anlaşılıyor. Sırf konut alanlarının bir an evvel inşa edilmesi konusuna odaklanmış; en temel bilimsel ve teknik gereklilikleri bile dışlayan bu prosedürle kadim bir geçmişe sahip kentlerimizin tekrar inşa edilemeyeceği açıktır.

• Bölgedeki çalışmalar sırasında TMMOB’dan görüş, teklif alındı mı, yardımınız istendi mi?

TMMOB ve bağlı odaları zelzelenin birinci gününden itibaren büyük bir seferberlik içinde olduk. Bir yandan üyelerimizin mesleksel bilgi ve birikimini zelzele bölgesindeki mühendislik, mimarlık, kent plancılığı hizmetlerinin karşılanması için yönlendirirken, öbür yandan da topladığımız yardım ve barınma materyallerini bölgeye gönderdik. Yöneticilerimiz ve istekli üyelerimiz zelzelenin birinci gününden itibaren bölgenin her yerinde çalışmalara katıldılar.

‘BAKANLIĞA VE AFAD’A YAZI YAZDIK’

Depremin birinci günü bölgede yürütülecek çalışmalarda her türlü dayanağı vermeye hazır olduğumuzu belirten bir yazıyı Etraf ve Şehircilik Bakanlığı ile AFAD başkanlığına ilettik. Ne yazık ki bu yazımıza ve defaatle yaptığımız telefon görüşmelerine karşın olumlu bir geri dönüş olmadı.

‘İL MÜDÜRLÜKLERİ DAYANAK İSTEDİ’

Depremin yaşandığı hafta Oda merkezlerinden rastgele bir takviye istenmese de Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının birtakım vilayet müdürlükleri, konusunda uzman üyelerimizin yürütülecek hasar tespit çalışmalarına katılması için takviye istedi. Bakanlık tarafından kurulan bu bağ biçimi, bizim bölgede koordineli bir çalışma yapma taleplerimizle örtüşmese de bölgedeki çalışmaların aciliyeti göz önüne alınarak istekli üyelerimizin bölgeye sevki sağlandı.

Ancak ilerleyen süreçte ne süreksiz yerleşim alanları ne de yine yapılaşma ile ilgili çalışmalarda birliğimizin görüşleri alınmadı.

• Kamusal kontrol neden yapılamıyor, Türkiye neden bu türlü büyük bedeller ödüyor?

4708 sayılı Yapı Kontrolü Yasası 1999 Marmara sarsıntılarından sonra periyodun siyasi iktidarı tarafından ivedilikle çıkartıldı. Yapı Kontrol Yasası ile devletin asli ve daima vazife alanı olan yapı kontrolü alanı, yani kamunun can ve mal güvenliği yapı kontrol şirketlerine havale edildi. Yani ticari bir faaliyete dönüştürüldü. Özelleştirilen her kamu misyonunda olduğu üzere yapı kontrolü de sermaye ile ilişkilenerek süratle yozlaştı ve işlevsizleşti. Son 20 yılda yaygınlaştırılan yapı kontrol tertibi, kısmi iyileştirmeler getirse de sıhhatsiz inşaat ve yapılaşma kültürünü değiştirmedi, yalnızca devletin sorumluluğunu üzerinden atacağı düzenekler halini aldı. Maksadına ulaşmayan bir yapı kontrol sistemi de afet dirençli kentlerin oluşmasına katkı koyamıyor, her tabiat olayının bir büyük felakete dönüşmesini engelleyemiyor.

• TMMOB’un ve üyelerinin kontrol süreçlerinde yeri nedir?

Yapı kontrol sisteminde, yaklaşık 700 bin mühendis, mimar ve kent plancısının meslek örgütü olan kamu tüzelkişiliğine sahip TMMOB ve bağlı odaları sistem dışı bırakıldı. Maddede, mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin mesleksel yeterlilik, eğitim ve belgelendirme üzere başat ögelerinin denetleme organı olan meslek odaları göz gerisi edildi. Denetçi dokümanları Bakanlık tarafından veriliyor ve yenileniyor, siciller Bakanlık tarafından tutuluyor, eğitimler Bakanlık tarafından düzenleniyor. Odalarımıza üye mühendis ve mimarlar yapı kontrol kuruluşlarında fiyatlı çalışan denetçi ya da denetim elemanı olarak istihdam ediliyor.

Yasa, yapı kontrol kuruluşlarının alacağı fiyatı belirlemişken, asıl sorumluluğu üstlenen yapı denetçisi mimar ve mühendislerin fiyatlarını piyasa şartlarına terk etti. Verilen hizmet ile alınan fiyat ortasında önemli bir orantısızlık bulunuyor. Yapı kontrol firmalarında çalışan mühendisler, düşük fiyat, hiç yatırılmayan yahut düşük yatırılan sigorta primleri, fazla mesai fiyatlarının ödenmemesi üzere özlük hakları ile ilgili sıkıntıların yanı sıra meslek tarifi dışında işlerde çalıştırılma üzere meslek saygınlığını zedeleyen dayatmalara, öteki meslek disiplini mensubu proje müelliflerinin hazırlamış olduğu ruhsat eki etüt ve projelere imza atma ve onaylama üzere durumlara maruz kalıyor.

• 6 Şubat sonrası Birliğiniz neden maksada kondu?

Birliğimizin maksada konulmasında milat olarak 6 Şubat’ı alırsak yanılgı etmiş oluruz. TMMOB, kamusal birikim ve hizmetleri sermayeye devrederek bu kısımlar lehine haksız kar sağlayan, usulsüzlük ve hukuka karşıt uygulamalar karşısında çabasını yıllardan bu yana sürdürüyor. Bu uğraşın, iktidara bilhassa hürleştirme, özelleştirmeler ve etraf ve kent rantları konusunda pürüz oluşturduğu biliniyor. Bu nedenle TMMOB örgütlülüğü, şahsen Cumhurbaşkanı, Bakanlar ve kimi Büyükşehir Belediye Liderleri ile yandaş medyanın ağzından birçok defa gaye tahtasına oturtuldu.

‘ENGELLER BİZİ YILDIRMAZ’

Ancak hiç kimse ya da hiçbir baskı bizi meslek alanlarımızla ilgili siyasetlerin toplum faydasına düzenlenmesi için teklifler geliştirmekten, bu tekliflerin yaşama geçirilmesi için çaba etmekten ve en genel manada bağımsız ve demokratik bir Türkiye’nin yaratılması istikametindeki gayretimizden alıkoyamaz.

• 2017’ye kadar kamu binalarının, 2023’e kadar başka binaların sarsıntıya uygun hale getirilmesi gerekiyordu. Neden ders alınmıyor?

Siyasi erk bizatihi kendi kurumları tarafından hazırlanan, sarsıntı ziyanlarını azaltmaya yönelik somut bir adım atılmış olması nedeniyle olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu aksiyon planını dahi uygulamamış ve rafa kaldırmıştır. Neden ders alınamıyor derseniz… Bugün bu röportajda lisana getirdiğimiz meseleleri ülkeyi yönetenler en az biz mühendis, mimar ve kent plancıları kadar düzgün biliyor aslında. Biz düne nazaran çok farklı, çok bilinmedik şeyler söylemiyoruz. Kıymetli olan duymayı istemek. Değerli olan çözmeyi istemek. Bu bir tercih.

Bir yapı mülkiyeti ister devlette, ister gerçek bireylerde, isterse özel kuruluşlarda olsun direkt toplumun güvenliğini, tarihini, kültürünü, konforunu, iktisadını ve etrafını etkileyen kamusal bir varlıktır. Ülkemizde var olan yapı stokunun büyük çoğunluğu, sarsıntı yönetmelikleri dikkate alınarak yapılmadı. Yapılar ya mühendislik hizmeti olmadan üretildi ya da kâfi seviyede mühendislik hizmeti almadı.

‘7 MİLYON RİSKLİ YAPI’

TBMM’nin İzmir Sarsıntısı sonrası kurduğu Araştırma Kurulun Temmuz 2021 tarihli raporuna nazaran Türkiye’de 10 milyon civarında olan yapı stokunun 6-7 milyon civarında olan kısmı riskli yapı statüsünde. Bu risk ortadan kaldırılmadığı yahut azaltılmadığı sürece ülkemiz büyük yıkımlarla tekraren yüzleşeceği üzere, zelzeleler sonrası müdahalelerde de yetersiz kalmaya mahkûm olacaktır.

‘TERCİH HALKTAN DEĞİL RANTTAN YANA’

TBMM’nin 6 Şubat sarsıntılarına ait çıkarmış olduğu Mayıs 2023 tarihli raporundan anlaşıldığı üzere, son 11 yıl içerisinde ülke genelinde yalnızca 238 bin civarında riskli yapıya “Kentsel Dönüşüm” ismi altında müdahale edilerek yenilenmesi sağlandı. Yani 2012 yılından bu yana riskli olduğu varsayılan yapı ölçüsünün yalnızca yüzde 3-4 civarındaki kısmı yenilenebildi. Kelamın özü, Siyasi iktidar tercihini halktan yana değil ranttan yana yaptığı sürece, kamusal sorumluklarını özelleştirmeci bir anlayışla piyasaya devrettiği sürece, devleti herkesin ayrım gözetmeksizin uymak zorunda olduğu kurallarla yönetmek yerine şirket üzere yönettiği sürece bizler bu felaketleri yaşamaya devam edeceğiz ne yazık ki…

• Yapılan çalışmaları göz önüne aldığınızda 6 Şubat sarsıntısından sonra ders alınmış üzere görünüyor mu?

Maalesef hayır. Hiçbir ders alınamadığı üzere siyasi iktidar geçmişte yaşadığımız zelzelelerde olduğu üzere 6 Şubat sarsıntılarını de siyasi bir rant olarak kullanıldı. Birçok kanunda değişiklik yapılarak zelzeleye hazırlık emeline değil, yurttaşların hakları yok sayılma kıymetine kentin pahalı alanlarını yıkıp tekrar inşaat rantı yaratmaya yönelik bir yasa yürürlüğe konuldu. Yapılan değişiklikle geçmişte çoğunlukla kamu mülkiyetinde olan boş yerler rezerv yapı alanı olarak ilan edilirken üzerinde yerleşim mevcut olsa dahi rastgele bir yer, meskeniniz, oturduğunuz sokak, ikamet ettiğiniz mahalle rezerv yapı alanı olarak belirlenebilir, tapulu evlerinizden çıkarılabilir ve mülkünüz “gelir ve hasılat getirecek her türlü uygulama” için kullanılabilir duruma getirildi.

‘ÖLÇÜSÜZ ARZU’

İktidarın “istediği kentin istediği bir bölgesini riskli alan olarak ilan edip derhal yıkıma başlama ve ranta kavuşma” dileği o kadar ölçüsüzdür ki; Yasa değişikliğinde vatandaşın muvafakati olmasa bile kolluk kuvvetleri müdahalesiyle konuta zorla girilmesi ve resen süreç yapılması öngörüldü. Pekala bu sefer ben size sorayım… Sizce 6 Şubat sarsıntılarından gereken ders alınmış mıdır?

• Deprem beklenen İstanbul’da Murat Kurum’un belediye lider aday gösterilmesini nasıl karşılıyorsunuz?

Eski Etraf ve Şehircilik Bakanı hala AKP’nin İstanbul Büyükşehir Belediye Lider adayı Murat Kurum, son imar affının altında imzası olan kişidir.

Biz her türlü imar affına karşıyız lakin son çıkarılan imar affıyla daha evvelkilerden farklı olarak hiçbir ruhsat sürecine girmemiş yahut ruhsat ve eklerine ters olarak inşa edilmiş her türlü yapıya “sadece sahiplerinin beyanı ile” türel geçerlilik kazandırıldı. Sayın Kurum bu bağlamda bizim nezdimizde değerli bir kamusal cürmün ortağıdır.

‘RANT TRANSFERİNİN MÜNASEBETİ: RİSK’

• Sizce AKP açısından propaganda sarsıntı ve kentsel dönüşüm üzerinden mi oluyor?

Ülkemizin zelzele gerçeği hiç vakit kaybetmeksizin tüm tedbirleri almayı, topyekûn çabayı gerektiren siyaset üstü bir bahistir. Problemler ortaya çıkmadan bunları öngörebilen, sıkıntılara bilimsel, teknik, hukuksal ve akılcı sistemlerle tahlil üretebilen, beklenmedik ve ani krizlere karşı hazırlıklı olan ve alternatif tahliller ortaya koyabilen dirençli kentleri bir an öce kurmalıyız. Lakin AKP iktidarı her şartta izlediği “ikiyüzlü” kentleşme siyasetinden vazgeçmiyor, “riski”, rant transferinin münasebeti haline dönüştürüyor.

‘VAATLER BOŞ’

Dün sarsıntı bölgesindeki halkı bir yıl içinde kalıcı konutlara yerleştireceğini tez ederken bugün sarsıntı inançlı kentler yaratacağının kelamını veriyor. 22 yıllık iktidarında ülke iktisadını üretim yerine arazi rantı üzerinden temellendiren, hiçbir insani, türel, ulusal ya da kozmik kıymet ve kuralı tanımaksızın ülkemizi ve kentlerimizi görülmemiş ölçüde yağma ve talana açan bir iktidarın bu vaatleri ayakları yere basmayan boş vaatler gerçekte.

• Bakanlık da yapan Kurum’un sarsıntı riskinin ortadan kaldırılacağını söylemesini nasıl yorumluyorsunuz?

Kentler ve lokal idareler ülke siyasetlerinin direkt uygulama alanı olması nedeniyle siyasetin ve sermayenin de ilgi odağındadır. İstanbul, gerek barındırdığı nüfusla gerekse Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın yaklaşık üçte birini üretmesi nedeniyle ülke iktisadında kıymetli bir hisseye sahip olduğu için çok daha vazgeçilmez bir kıymette.

Bakınız Son 12 yılda İstanbul’da riskli olduğu teziyle dönüştürülen bina oranı yüzde 13 civarında olmasına rağmen, bu dönüşümlerle yaratılan bağımsız kısım sayısı yüzde 85 artmıştır. Bu durum rantla birlikte kentsel yoğunluğu artırırken, bir yandan kentsel altyapı üzerinde bir baskı oluşturup başka yandan yapısal risklerin kentsel risklere dönüşmesine neden oluyor.

İstanbul’da kentsel dönüşüm ile yaratılan rant pahasının 85 milyar dolar civarında olduğu söyleniyor. Bu sayı İstanbul’daki 600 bin civarında olduğu düşünülen riskli yapının inançlı hale getirilmesi için gereksinim duyulan finansmanın birkaç katı büyüklüğünde.

‘YENİ RANT GÖSTERGESİ’

Sayın Kurum’un basına yansıyan açıklamaları da, öngördükleri kentsel dönüşümün salt eski olanın yıkılıp yerine yenisinin yapılması ile sonlu olduğunu gösteriyor. Kendi sözlerine nazaran “5 yılda 650 bin yatay mimari eksenli konut inşa edilecek. Bunun 300 bini KİPTAŞ eliyle yapılacak. Yerinde dönüşüm ile 250 bin konut yapılacak.”

Eski olanın yıkılıp yerine yenisinin yapılması kentsel dönüşüm yollarından yalnızca biridir. Kentteki tüm binalar yıkılıp tekrar yapılamayacağına nazaran bina envanter çalışması yapılarak mevcut yapı stokunun ne kadarının tekrar yapılacağının ne kadarının ise güçlendirilebileceğinin belirlenmesi gerekir.

Bu sayılar da bize gayenin zelzele dirençli bir kent yaratmaktan öte bir rant alanı yaratılmaya çalışıldığını açıkça göstermektedir.

• Türkiye’nin her yerinde mühendis ve mimar fakülteleri açıldı. Bu durum, Türkiye’nin sarsıntı gerçeğini nasıl etkiliyor?

160’tan fazla üniversitede mühendislik, mimarlık ve kent planlama eğitimi veriliyor. Her yıl yaklaşık 60 bin yeni mezun iş hayatına başlıyor. 2023 yılı sonunda TMMOB’nin yaklaşık üye sayısı 700 bin civarında.

Okul sayısının artması okullar ortasındaki eğitim öğretim geleneği, eğitimin seviyesi, öğretim elemanı nitelik ve nicelikleri, mekânsal, toplumsal ve teknolojik imkanlar açısından eşitsizlikleri ve farklılıkları süratle artırıyor. Bugün üniversitelerde verilen eğitimin niteliği değerli bir tartışma konusu haline geldi.

‘NİTELİKSİZ EĞİTİM DİRENÇLİ KENTE ENGEL’

Eğitimdeki kalitenin düşüşü yanlış, kusurlu mesleksel uygulamaları da beraberinde getiriyor. İnsan odaklı olan mesleklerimizin yanlış uygulanması, doğal ve kültürel etrafın tahribine, insan sıhhatinin risk altına sokulmasına ve hatta ortadan kaldırılmasına, toplumsal hayatın dönülemez ziyanlara uğratılmasına kadar varan sonuçlara neden olabiliyor. Hiç kuşkusuz zelzeleden etkilenen kentlerimizde tek sorun mühendislik, mimarlık hizmetlerindeki yetersizlik değildir. Fakat başka pek çok etkenin yanı sıra mühendislik eğitiminde şuurlu olarak yaratılan kalite düşüşü de zelzele dirençli kentlerimizin yaratılamamasında değerli bir etkendir.

• Doktorlar Türkiye’den gidiyor. Mühendis ve mimarların durumu nedir?

Bir devrin en gözdesi olarak görülen mesleklerimiz bugün diplomalı işsizliğin, teminatsız bir geleceğin, açlık ve yoksulluk sonu altında fiyatlarla çalışmanın sembolü haline gelmiş durumda. Bu durum hem insanlık onurumuzu hem meslek onurumuzu zedeliyor. Meslek prestijimiz yerle bir edilirken, özlük haklarımız da giderek budanıyor. Gerek kamuda gerek özel dalda her türlü mühendislik, mimarlık ve kent planlama hizmetlerini, planlama, projelendirme, uygulama ve denetleme işlerini yürüten tüm meslektaşlarımızın şartları giderek daha da fazla zorlaşıyor. Tek adamın himayesine girmiş bir sistemde, kamu kurumlarında çalışan meslektaşlarımız siyasi baskı ve sürgün tehdidi altında, düşük fiyat, takım sorunu, özlük haklarının ihlal edilmesi, düşük ek göstergeler üzere birçok sorun ile yüz yüze kalıyor.

Özel bölümde çalışan meslektaşlarımızın tamamına yakını yatırımların durması, projelerin iptal edilmesi, gerçek bölümün tıkanması üzere meselelerden direkt etkileniyor. Mühendis, mimar ve plancılarının büyük çoğunluğu minimum fiyata çalışıyor. İşsizlik, esnek çalışma, güvencesizlik, sıhhatsiz çalışma şartları ve gerçek fiyat kaybı üzere meseleler özel bölümde çalışan tüm meslektaşlarımızı tehdit ediyor.

‘FATURAYI GENÇLER ÖDÜYOR’

Ülkemizde genç işsizliği oranı hayli yüksek. Ekonomik daralmanın ağır faturasını gençlerimiz ödüyor. Muhakkak bir istihdam siyaseti gözetilmeksizin ülkenin her bir kentinde açılan üniversiteler, mezun sayısını gereğinden fazla artırmış olduğundan üniversite mezunu gençlerde işsizlik oranı daha da yüksek. Bu kaidelerde yaşamak istemeyen meslektaşlarımız da doğal olarak geleceğini yurt dışında arıyor.

• Yurdu terk edenlere ait elinizde rakamsal bir bilgi var mı?

Elimizde rakamsal bir bilgi yok ne yazık ki. Lakin nitelikli bir eğitim alan, esaslı üniversitelerden âlâ derecelerle mezun olmuş birçok genç meslektaşımızın, mesleksel, maddi ve toplumsal tatminsizlik nedeniyle geleceğini yurtdışında aradığı da bilinen bir gerçek.

EMİN KORAMAZ KİMDİR?

1959’da Kayseri’de doğdu. Birinci, orta ve lise tahsilini Ankara’da tamamladı. 1984’te ODTÜ Makina Mühendisliği kısmını bitirdi. Özel kesimde mekanik tesisat alanında çalışıyor. 1996- 2010 yılları ortasında TMMOB Makina Mühendisleri Odası’nda saymanlık, genel sekreterlik, lider vekilliği ve oda başkanlığı yaptı. 2012- 2016 yılları ortası ise Toplumsal Araştırmalar Kültür ve Sanat İçin Vakıf İdare Konseyi başkanlığı vazifesinde bulunan Koramaz, 2016’dan itibaren TMMOB idare heyeti başkanlığı misyonunu sürdürüyor.