Ton balığında cıva: Zehirli unsur düzeyi hala yüksek

Bilim insanları, kirliliğe yol açan unsurların sonlandırılmasıyla ilgili onlarca yıl evvel getirilen denetimlere karşın ton (orkinos) balığındaki yüksek cıva düzeylerinin devam ettiğini söylüyor.

Zehirli özelliklere sahip cıva, kömürün çıkarılması ve yakılmasıyla açığa çıkıyor ve okyanusa karışarak balıklarda birikiyor.

Atmosferdeki cıva düzeyi kıymetli ölçüde düşmüş olsa da 1971’den bu yana ton balığında sabit seyrettiği belirtiliyor.

Uzmanlar, çok eski periyotlardan kalma cıvanın okyanusun derinliklerinde gizlendiğini ve orkinosların yüzdüğü sulara karıştığını söylüyor.

Deniz ekosistemlerine giren cıva, bu unsurun en tehlikeli formu olan metil cıvaya dönüşüyor.

Kirlenmiş deniz canlılarını tükettiklerinde de orkinoslarda birikiyor.

Ton balığı dünya çapında beşerler tarafından en çok tüketilen balıklardan biri ve yendiğinde bu element beşere geçmiş oluyor.

Cıva bilhassa doğmamış bebekler ve küçük çocuklar için tehlikeli. Yetişkinlerde de kalp ve damar hastalıklarına yol açabiliyor.

Cıva ile ilgili telaşlar, tüm dünyada bu kimyasalı atmosfere salan faaliyetleri azaltma tarafında adım atılmasına neden oldu.

Cıva salımına yol açan esas faaliyetler şöyle sıralanıyor:

kömür ve altın madenciliği
kömür yakma
endüstri faaliyetleri
atık işleme

Diş dolgusunda amalgam bulunan cesetlerin yakılması bile havadaki toplam ölçünün artmasına neden oluyor.

Getirilen kısıtlamalar, 1990 yılından bu yana atmosferdeki düzeylerin yaklaşık yüzde 90 oranında düşmesini sağladı.

Araştırmacılar, bu hareketlerin orkinoslardaki cıva düzeyleri üzerinde bir tesiri olup olmadığını görmek için Pasifik, Atlantik ve Hint Okyanuslarında yakalanan ve global orkinos avının yüzde 94’ünü oluşturan çeşitli cinslerden alınan yaklaşık 3 bin orkinos kas örneğinden elde edilen dataları inceledi.

Yeni çalışma, birtakım orkinos çeşitlerinde cıva düzeylerinin azaldığını gösteren öbür araştırmalarla tezat oluşturuyor.

Bilim insanları, 1990’ların sonunda kuzeybatı Pasifik’teki artış dışında, orkinoslardaki cıva düzeylerinin 1971 ile 2022 yılları ortasında sabit kaldığını tespit etti.

Bunun artan kömür tüketiminin tetiklediği Asya’daki artan cıva salımıyla kontaklı olduğu düşünülüyor.

Araştırmacılar, okyanusun derinliklerinde çok büyük ölçüde eski cıva olduğunu, sabit düzeylerin onlarca yıl yahut yüzyıllar evvelki emisyonlardan kaynaklanabileceğini belirtiyor.

Yine Fransız Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Araştırma Enstitüsü’nden Anne Lorrain “Cıva emisyonlarında büyük bir azalma olsa bile, sonuçlar orkinos cıva düzeylerinde bir değişiklik görmek için sabırlı olmak gerektiğini gösteriyor” dedi.

“Genel olarak bu durum karbondioksit (CO2) emisyonlarına benziyor: emisyonları büyük ölçüde durdurursak, atmosferdeki CO2 yavaşça dengelenecek ve sonunda azalmaya başlayacaktır.”

Çalışma Environmental Science & Technology Letters mecmuasında yayımlandı.