Getty Images

Avrupa Parlementosu (AP), toplumsal medya bağımlılığına neden olan sonsuz kaydırma yahut otomatik oynatma üzere internet hilelerinin yasaklanmasını istiyor. İnternet kullanıcılarına “dijital bir rahatsız edilmeme hakkı” sunulmasını isteyen AP, bilhassa çocuk ve gençler ortasındaki toplumsal medya bağımlılığından tasa duyuyor.

Yeşiller / Avrupa Özgür İttifakı’ndan AP üyesi Kim van Sparrentak tarafından hazırlanan, toplumsal medya bağımlılığının önlenmesine ait yasa tasarısı, AP’de 12’ye karşı 545 oyla kabul edildi. Oylamada 61 üye de çekimser kaldı.

AP’den geçen yasa tasarısı Facebook, Instagram, TikTok ve YouTube üzere çok sayıda kullanıcısı olan toplumsal medya uygulamaları ile çevrimiçi satış ve oyun sitelerinin bağımlılık yapan tabiatını azaltmayı ve tüketicileri güçlendirmeyi amaçlıyor.

Tasarı, kullanıcıların dikkatini çekmek ve para kazanmak için zayıf noktalarından yararlanan bağımlılık yapan toplumsal medya platformlarına karşı şu teklifleri içeriyor:

• Sonsuz kaydırma yahut otomatik oynatma üzere bağımlılık yaratan tekniklerin yasaklanması
• Dikkat iktisadından etik dizayna geçiş
• Dijital “rahatsız edilmeme hakkı”nın tanıtılması
• Tüm internet hizmet ve eserlerinin çocuklar için inançlı olması

Düzenlemede ne tıp tedbirler var?

Yeni düzenleme ile Avrupa’daki internet kullanıcılarının, belli bir mühlet, örneğin 30 dakikadan fazla ekrana bakmaları durumunda uyarılması hedefleniyor.

İnternet kullanıcıları için beğeniler, bildirimler ve okunmuş bildiriler için onay işaretleri üzere dikkat alımlı bileşenlerin de, “varsayılan” olarak kapatılması gerekecek.

İnternet üzerindeki birçok uygulama, akıllı telefon kullanıcılarına çeşitli denetim seçenekleri sunuyor. Lakin bunları kullanıcının kendisinin aktifleştirmesi gerekiyor. Yeni düzenleme ile bu sorumluluk artık internet sitelerinin olacak.

Etik ve adil internet kullanımına teşvik

Yeni düzenleme ile internet kullanımında şeffaflık unsuru temel alınacak. Tasarı, toplumsal medya siteleri ile öteki internet şirketlerinin karanlık desenler ile aldatıcı yahut bağımlılık yaratan dizaynlar olmadan “etik ve adil” dijital hizmet vermesinin mecburî hale getirilmesini öngörüyor.

Tasarıya nazaran, toplumsal medya platformlarının bağımlılık yapan tabiatını azaltmak ve tüketicileri korumak için dijital bir “rahatsız edilmeme hakkı” sunulacak.

Bu çerçevede, “paylaşmadan evvel düşünün”, bildirimlerin varsayılan olarak kapatılması, kronolojik yayınlar, gri tonlama modu, otomatik kilitler ve toplam ekran müddeti özetleri üzere yeterli tasarım uygulamalarının listesi oluşturulacak.

Daha inançlı ve sağlıklı internet kullanımı alışkanlığını geliştirmek için farkındalık yaratacak kampanyalar düzenlenecek.

Tasarıya neden gereksinim duyuldu?

AP, son yıllarda giderek artan akıllı telefon ve internet kullanımına bağlı problemler nedeniyle tasarıyı gündeme aldı.

Parlamento, toplumsal medyanın toplum üzerindeki olumlu tesirlerini yadsımıyor lakin, bağımlılık yaratan uygulamaların verdiği ziyandan da telaş duyuyor.

Tasarı, toplumsal medya bağımlılığının; konsantrasyon ve bilişsel yetenek kaybı, tükenmişlik, gerilim, depresyon, hudutlu fizikî aktivite dahil olmak üzere fizikî, ruhsal ve maddi ziyanlara yol açabileceğine işaret ediyor.

AP, toplumsal medya ve internet bağımlılığının, bilhassa küçüklerin sıhhati üzerindeki uzun vadeli tesirinden kaygı ediyor.

Parlamentoya nazaran, çocuklar ve gençler, bu bahisteki en savunmasız kesim. Toplumsal medya bağımlılığı, bu bölümdeki düşük ömür memnuniyeti, depresyon, düşük özgüven, korku, uyku eksikliği ve obsesif kompulsif davranış üzere zihinsel sıhhat belirtileriyle ilişkilendiriliyor.

16-24 yaş ortası gençler günde ortalama 7 saatten fazla internette vakit geçiriyor. Her dört gençten biri, bağımlılık gibisi akıllı telefon kullanımı sorunu yaşıyor.

Tasarı ne vakit yasalaşacak?

Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen, toplumsal medya bağımlılığın önlenmesine ait düzenleme konusunda artık gözler Avrupa Birliği’nin yürütme organı Avrupa Komisyonu’nda.

Komisyon, internet ortamında yüksek seviyede güvenlik sağlamak için tüketici muhafaza mevzuatını güncellemeye çalışıyor. Önümüzdeki yıl tamamlanacak bu çalışma kapsamında, AP tarafından kabul edilen tasarının da ele alınması bekleniyor.

Avruap Kurulu tarafından son formu verilecek olan yasal düzenleme, Avrupa Parlamentosu ve AB üyesi üye ülkeler ile yapılacak müzakereler sonrası hayata geçirilecek.

Bu süreçte teknoloji şirketleri ile de görüşmeler yapılacak.

AP üyelerinin ezici çoğunlukla tasarıya takviye vermesi nedeniyle, yasal düzenlemenin hayata geçirilmesinin önünde çok fazla bir mani bulunmadığı belirtiliyor.

Tasarının sahibi Kim van Sparrentak, oylamanın akabinde yaptığı açıklamada, düzenlemenin dünyada bir birinci olacağını vurguladı.

Hollandalı parlamenter, şunları söyledi:

“Hiçbir öz disiplin, ‘Big Tech’in (büyük teknoloji şirketleri) sizi ekranınıza yapıştırmak için dizayncı ve psikolog orduları tarafından körüklenen hilelerini yenemez. Şayet artık harekete geçmezsek, bunun gelecek kuşakların ruh sıhhati ve beyin gelişimi üzerinde tesiri olacak.”