Küresel gelişmelerin tesiriyle güç arz güvenliği dünya gündeminin birinci sırasında yer alıyor. Güç krizi nedeniyle birçok ülke mevcut siyasetlerini gözden geçirirken, güç teknolojilerinden ticaret güzergahlarına kadar her şey tekrar şekilleniyor.

Enerji krizinin yanı sıra dünyanın karşı karşıya kaldığı bir başka kıymetli kriz de tesirini her geçen daha fazla hissettiren iklim değişikliği. İklim krizine neden olan emisyonun yüzde 80’inin güç bölümünden gelmesi, ülkeleri pak güç yatırımlarını artırmaya zorluyor. Milletlerarası Güç Ajansı (IEA) tarafından yayımlanan, ‘Dünya Güç Yatırımları 2022’ raporuna nazaran, global güç yatırımının 2022’de yüzde 8 artarak 2.4 trilyon dolara ulaşması ve artışın yüklü olarak pak güç yatırımlarında olması bekleniyor. Düşük karbonlu bir güç kaynağı olan nükleerde de yeni yatırımlar sürat kazanırken, nükleerden çıkış karar alan ülkelerde de ‘yeniden dönüş’ tartışmaları yaşanıyor.

“Nükleer endüstrimiz gelişiyor, fırsatlar kapıda”

Nükleer Sanayi Derneği (NIATR) İdare Şurası Lideri Alikaan Çiftçi, küresel raporların, nükleer güçte global yatırımların yüzyılın ortalarına kadar yılda ortalama 100 milyar doları aşacağını ortaya koyduğuna dikkat çekti. Türk şirketlerin Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) projesi ile nükleer sanayide kazandıkları deneyimleri global nükleer santral projelerinde değerlendirebileceklerini kaydeden Çiftçi, şöyle konuştu: “Bugün Türkiye dahil 17 ülkede 53 reaktörün inşasına devam ediliyor. Akkuyu projesinin gelişimi ile birlikte Türk nükleer endüstrinin de gelişmeye başlaması memnuniyet verici. Nükleer güç alanındaki üretim kültürü ve ideolojisi de yerli şirketlerimize sirayet etmeye başladı. Bunlar gelecek ismine umut veren gelişmeler. Nükleer sanayide edinilen deneyimlerin, milletlerarası büyük projelerde yeni fırsatları beraberinde getireceğine inanıyoruz.”

Akkuyu deneyimi yeni fırsatlar oluşturacak

Türkiye’nin birinci nükleer güç santrali Akkuyu’da edindikleri tecrübeyi yurt dışına taşımayı hedefleyen çok sayıda Türk şirket var. Türkiye- Rusya bağlantıları tarihindeki en büyük yatırım projesi olan ve Rosatom tarafından inşa edilen Akkuyu NGS projesinin tedarikçi zincirinde şu anda 400’e yakın Türk firma yer alıyor. Yaklaşık 6.5 milyar dolarlık bir yerelleştirme potansiyeline sahip Akkuyu’nun mevcut ve potansiyel tedarikçilerinin vurguladıkları ortak nokta ise Akkuyu NGS’nin nükleer güç kesiminde önemli ‘know-how’, yani teknik bilgi birikimi oluşturması. Gerçek adımlar atılırsa nükleer alanda ihracatçı noktasına gelinebileceğine dikkat çekiliyor.

Uzmanlara nazaran Güney Kore’nin süratli ekonomik kalkınmasında değerli rol oynayan nükleer santral deneyimi, Türkiye için örnek bir süreç. İki ülkenin de nükleer santral serüvenleri tıpkı tarihlerde başlıyor. Her iki ülke de Milletlerarası Atom Gücü Ajansı’na (IAEA) 1957 yılında kurucu üye sıfatıyla katılıyor. Güney Kore birinci nükleer santralini 1978 yılında devreye alıyor. Türkiye’de ise bu devirlerde sayısız başarısız teşebbüs yaşanıyor. Bugün elektrik muhtaçlığının yüzde 28’ini nükleerden elde eden Güney Kore’nin işletme halinde 25, üretimi devam eden de 3 reaktörü var ve nükleer teknoloji ihraç ediyor. Güney Kore, 2021 yıl sonu sayıları ile kişi başı GSYİH’sını 35 bin 200 ABD dolara çıkardı. Uzmanlara nazaran kişi başına düşen GSYH’sı 2021 yıl sonu sayıları ile 9 bin 539 ABD doları olan Türkiye de Akkuyu NGS ile başlayan nükleer santral deneyimini, yurt dışı pazarlara açılmakta kullanabilir. Bu bahiste geç kalınmış da olsa gelecek için umut verici bir sürecin başladığı kaydediliyor.

“Öğrenmek için de üretiyoruz”

Dövme ve metal bölümlerinde Türkiye ve Rusya’da 20 yıldır hizmet veren firma yetkilisi Ömer Solmaz, “Türkiye’nin nükleere geçişini çok gerçek buluyorum. Hatta geç kaldığımızı düşünüyorum. Akkuyu NGS projesinde yerli tedarikçilerin olmasına ihtimam gösteriliyor. Teknik hizmetler bizleri geliştiriyor ve standartlarımızı artırıyor. Türk firmalar olarak daha evvel nükleer santralde kullanılmak üzere bir üretim yapmamıştık. Şu anda üretim yaparken teknik şartnameyi de öğrenmemiz gerekiyor. Bu manada yerli eserler çok değerli. Yalnızca kar elde etmek emeliyle değil, öğrenmek için de üretiyoruz” diyor.

“Akkuyu NGS küçük bir kent gibi”

Nükleer güç bölümünde büyük bir iş potansiyeli oluştuğuna dikkate çeken firma yetkilisi Tarık Ümit Pehlivan da “Akkuyu NGS’de yerli tedarikçiler ile iş birliği yapılmasını değerli buluyorum. Akkuyu Nükleer hem istihdama katkı yapıyor hem de nükleer güç kesiminde ‘know-how’ oluşmasını sağlıyor. Karşılıklı bir katma paha oluşturuluyor. Karşıdan bir teknolojiyi görüyorsunuz, öğreniyorsunuz. Onu üretebilir hale getirip üretimini Türkiye’de yapıp kendi pazarınıza sunabiliyorsunuz. Nükleer dalda teknolojiyi öğrenip bu kabiliyette bir firma olduğumuz vakit, teknolojiyi öbür pazarlara satabilir hale gelebiliriz” formunda konuştu. Nükleer santrallerin sayılarının daha da artacağını belirten Pehlivan, “Nükleer güç konusunda biraz geç kaldık. Türkiye açısından yarar sağlayacağını, kentler için elektrik gücünde en verimli olanın nükleer güç olduğunu düşünüyorum. Nükleer üzere ucuz, çevreci, az maliyetli ve pak bir güce herkesin muhtaçlığı var” dedi.

20 bin şahsa sağladığı istihdam ile Mersin’in en büyük patronu olan Akkuyu NGS’yi küçük bir kent olarak nitelendiren Pehlivan, şöyle devam etti: “Tekstil, beyaz eşya, otomotiv, otomotiv yan sanayi ve besin dallarına makine üretimi yapıyoruz. Firmamızın nükleer santral projesi ile birinci kesişmesi. Nükleer bölüme adım atmak, elektrik, otomasyon, makine, özel taşıma ekipmanları üzere geride kalan işlerde Akkuyu NGS’ye dayanak olmayı hedefliyoruz. Bu tıp ekipmanların imalatını Türkiye’de üretip dayanak modüller olarak sistem içerisine dahil edebiliriz.”

“En büyük mega projelerden biri Akkuyu NGS”

Akkuyu NGS Projesine donanım ve yazılım üreten, milletlerarası alanda faaliyet gösteren firma yetkilisi Alexey Smeshlivyy de “Firmamızın şimdiye kadar katkıda bulunduğu en büyük mega projelerden biri” diyerek şunları söyledi: “Akkuyu NGS, şu anda dünya çapında yürütülen en büyük inşaat projelerinden biri ve firmamızın bu projede yer alması, müşterilerimize bu ölçekteki projelerde hizmet verme konusunda büyük tecrübe kazandırıyor. Bilhassa Akkuyu bünyesindeki birçok yüklenici ve inşaat firması ile iş alakaları içerisinde bulunarak, gelecekte bu firmalarla hem yurtiçinde hem de yurtdışında birçok projede birlikte yer alacağımıza ve iş ilgilerimizin devam edeceğine inanıyoruz. Tedarikçiler için böylesine disiplin gerektiren projede çalışmak inanılmaz bir tecrübe.” – MERSİN