Yayıncılık bölümünde çalışan editör, redaktör, düzeltmen, dizgici, dizayncı ve telif hakkı sorumluları, geçen yılın sonlarında bir platform etrafında birleştiler: Yayınevi İşçileri Platformu. En bata ekonomik meseleler, mobbingler, manüplasyonlar… Platform tüm yayınevi çalışanlarına, bu problemleri daima birlikte çözebilmek için bir ortaya gelme ve dayanışma daveti yapıyor.

Platform, 10 Şubat 2024 tarihinde 21.21’de başlayan ve #sendedurumnedir etiketiyle yapılan toplumsal medya kampanyası başlattı. Platform üyeleri, hazırladıkları etiket çalışmalarını kitabevi raflarındaki kitapların yanlarına bırakarak yayınevi işçilerinin minimum fiyata mahkûm edildiğini, sigortasız ve garantisiz çalıştırıldığını, faturalarını ve kiralarını ödeyemediklerini belirtti.

Yayınevi İşçileri Platformu’nun üyeleri, Semih Atiş, Bekir Demir, Elif Okan Gezmiş, Rojhat Turgut’la konuştuk.

EMEK SÖMÜRÜSÜYLE MÜCADELE

“Yayınevi emekçileri” deyince sıradan okurun aklına birinci olarak muhtemelen “editör” ya da “yayın yönetmeni” gelir. O denli midir? Kimdir/kimlerdir yayınevi işçileri?

Semih Atiş: Yayınevi işçileri dizgiciden depo çalışanına çok farklı meslek kümelerini kapsayan bir kavram aslında. Bizler de bir ortaya geldiğimizde yayıncılık alanında çalışan tüm emekçiklerin sesi olmak istedik. Fakat kendi içimizde yürüttüğümüz tartışmalar sonucunda, mevcut kaidelerde örgütlenme çalışması yürütmenin zorluklarını göz önünde bulundurarak, birinci etapta daha dar bir çerçeve çizmeye karar verdik. Mütercimlerin ve grafik tasarımcıların kendi örgütleri esasen var. Bu bağlamda, öncelikle editör, redaktör, yayın yönetmeni/koordinatörü, yayına hazırlayan, derleyen, düzeltmen, son okumacı, dizinci, dizgici, telif hakları sorumlularını temsil etmeyi hedefliyoruz. Lakin elbette asıl ve büyük maksadımız, yayıncılık alanındaki emek sömürüsünün bütünüyle çaba etmek.

Ortaya çıkışınız nasıl oldu? Kimler öncüsü oluşumunuzun?

Bekir Demir: Editörler daha evvel de örgütlenmeye çalışmışlardı lakin bu teşebbüsler çeşitli sebeplerle sonuçlandırılamamıştı. Hasebiyle fikir ve efor yeni değil, lakin tahminen bu sefer vakti gelmişti. Bir ortaya gelmemiz birebir vakitlerde ortak dertlerle dertlenen birkaç farklı oluşumun girişiminlerinin ve bölümde uzun yıllardır bu türlü bir platformun eksikliğini hisseden işçilerin bir ortaya gelmesiyle oldu. Yeniden bir yayınevinde yaşanan haksız işten çıkarmaların kamuoyunda ses getirmesinin akabinde Mütercimler Meslek Birliği’nin yaptığı dayanışma davetiyle bir ortaya gelmiş olduk. 5 Ekim 2023’teki birinci toplantının akabinde tekrar yüz yüze ve çevrimiçi toplantılarla süreci ilerlettik.

Henüz çok yeni oluşumsunuz. Yansılar nasıl?

Elif Okan Gezmiş: Giderek artan bir ilgi olduğunu söyleyebiliriz. Elbette her yeni oluşum üzere bize de kimi beşerler birinci başta merakla, çekinceyle, bazen de kuşkuyla yaklaşabiliyorlar lakin faaliyetlerimiz görünür hale geldikçe dayanışmanın büyüyeceğinden kuşkumuz yok. Türkiye’de örgütlenmenin etrafındaki kaygı bulutuna karşın birinci çağrımızdan bu yana ortamıza katılmak istediğini söyleyerek bize ulaşan çok sayıda arkadaşımız oldu. Şu an bu arkadaşlarımızın kimileri çalışma gruplarımızda da bilfiil emek veriyor.

Yola çıktığınız günden bugünü düşündüğümüzde, kaç kişi saflarınıza geldi?

B.D.: Birinci toplantımıza elliye yakın kişi katılmıştı. Şu an yüzlerce destekçimiz var, çabucak her gün “Ben ne yapabilirim?” diye soran yeni arkadaşlar katılıyor ortamıza. Bu da bizi çok memnun ediyor.

Sektörün öteki paydaşları ile bağlantı halinde misiniz?

Rojhat Turgut: Bugünlerde gücümüzü büyük oranda dernekleşme sürecine yöneltiyoruz; bu yıl içinde resmi bir kurumsal çatı kurabilmek için yapmamız gereken oldukça bir iş var. Sonrasında yapacağımız şeylerden biri elbette kesimin paydaşlarıyla temasa geçmek olacak.

Sanıyorum oluşumun üyeleri farklı farklı yayınevlerinin takımlı çalışanları. Yayınevleri yetkilileri, bu oluşumun içerisinde olduğunuzun şuurunda mi? Bilincindeyse rastgele bir sorun yaşayan oldu mu aranızda?

E.O.G.: Yalnızca takımlı çalışanlar değil aslında. Zira yayınevi işçilerinin önemli bir kısmı özgür çalışanlardan oluşuyor. Sorunuza gelirsek, şimdi kulağımıza bu çeşit bir olay gelmedi lakin birden fazla arkadaşımızın bizi sessizce desteklemesinin nedeni tam da bu tıp zorbalıklar; uğraş etmeye çalıştığımız şartların başında da bu geliyor. Örgütlenme faaliyetlerinde her vakit bu risk vardır lakin daha evvelki tecrübelerden bildiğimiz üzere işçiler yiğit davrandığı ve haklarını almakta ısrarcı olduğu sürece bu cins tehditlerin vakitle esamesi okunmamaya başlıyor.

‘NİCE HAK İHLALİ VAR’

Elbette sorun ekonomik. Lakin sadece ekonomik mi? Yayınevi işçilerinin meselelerini sıralayacak olursak, neler söylersiniz?

B.D.: Kuşkusuz tek sorun emeğin karşılığını maddi olarak alamamak değil. Maaşların yahut kesim başı ödeme tarifelerinin düşüklüğüne ek olarak sigortanın asgariden gösterilmesi, maaşın bir kısmının elden geri alınması üzere kaç hak ihlali var ne yazık ki. Hür çalışanlar toplumsal teminattan bile mahrum. Editörlük, redaktörlük önemli bir donanım ve deneyim gerektiren işler olmasına karşın işverenler neredeyse okuma yazma bilen herkesin bu işi yapabileceğine inandığından iş garantisi yok; yıllarını bu mesleğe vermiş şahıslar bir sabah kendilerini işsiz bulabiliyorlar. Bunlara bir de ayda şu kadar kitap çıkmasına yönelik baskıyı, mobbingi eklediğimizde ne yazık ki pek çok arkadaşımız bu şartlara dayanamayıp bölüm değiştirmek zorunda kalıyor. Okurların nitelikli kitaba ulaşamamasının temel sebeplerinden biri de bu esasen.

‘BAZI ŞEYLER DEĞİŞMELİ’

Çağrınız sadece yayınevi çalışanlarına mı?

E.O.G.: Davetimiz öncelikle yayınevi çalışanlarına, ancak ayrıyeten bölümün tüm paydaşlarına ve elbette okurlara. Yayıncılık kesiminin “prestijli” perdesinin gerisinde olup bitenlerin daha fazla kapalı kalmasını istemiyoruz. Birtakım şeyler artık değişmek zorunda. Biz bunun için uğraş ediyoruz, etmeye de devam edeceğiz, lakin başarmak için herkesin takviyesine gereksinimimiz var.

‘DERNEK KURACAĞIZ’

Oluşum olarak mı kalmayı planlıyorsunuz, yoksa daha kurumsal ve örgütlü bir yapıya evrilecek misiniz?

S.A.: Yeniden kendi ortamızda yürüttüğümüz tartışmalarda şu basamakta bizim için en ülkü seçeneğin süreci bir dernek çatısı altında devam ettirmek olduğunu gördük. Hasebiyle bu doğrultuda çalışıyoruz, derneğin kuruluş muştusunu birkaç ay içinde vereceğiz. Resmi prosedürlere ek olarak hak ihlallerinin raporlanması, taban tarifelerin oluşturulması ve elbette örgütlenme/tanıtım faaliyetleri üzere farklı alanlarda çalışmalarımız sürüyor.

İlerleyen günlerde sendikalaşma üzere bir yola girerseniz, sizce bu bir tahlil olacak mı?

R.T.: Dernekleşme muhtaçlığı tam da bu sendika sorunundan doğdu temelinde: Yayınevleri farklı iş kollarında göründüğünden, yayınevi çalışanları birebir sendika altında bir ortaya gelemiyor, bir sebep bu. Başkası ise birden fazla yayınevi çalışanının, editör, redaktör ve dizgicinin özgür çalışması ve sigortalarının olmaması. Hasebiyle bir sendikaya da üye olamıyorlar. Bununla ilgili de gerekli adımları atacağız, sırf yayınevi çalışanları da değil, farklı dallarda çalışan birçok işçi özgür çalışma sistemi nedeniyle sendikalara üye olamıyor. Bunun için sendika temsilcileriyle de görüştük, toplantılar yaptık, nihayetinde sendikal örgütlenmeye mahzur olmayacak, hatta güç verecek bu cins bir örgütlenmenin herkes için faydalı olacağına kanaat getirdik.

10 Şubat’ta bir toplumsal medya çalışması yaptınız. Önümüzdeki günlerde neler yapmayı planlıyorsunuz?

E.O.G.: Çok çalışmaya ve sesimizi duyurmaya devam edeceğiz. Hak uğraşının uzun bir koşu olduğunu unutmamak gerekiyor. Kısa müddette büyük çıkışlar yapmak kolay lakin fonksiyonsuz; kıymetli olan aylarca, yıllarca bu çabayı sürdürebilmek. Biz de bu mantık doğrultusunda hareket ediyoruz. Önümüzde çok iş var. Bu çalışma şartlarına daha fazla tahammül etmek istemeyen, hakları için gayret etmeye istekli tüm yayınevi işçilerini bize takviye vermek üzere ortamıza katılmaya davet ediyoruz.