Yayıncılık kesiminde çalışan editör, redaktör, düzeltmen, dizgici, dizayncı ve telif hakkı sorumluları, geçen yılın sonlarında bir platform etrafında birleştiler: Yayınevi İşçileri Platformu. En bata ekonomik sıkıntılar, mobbingler, manüplasyonlar… Platform tüm yayınevi çalışanlarına, bu problemleri daima birlikte çözebilmek için bir ortaya gelme ve dayanışma daveti yapıyor.

Platform, 10 Şubat 2024 tarihinde 21.21’de başlayan ve #sendedurumnedir etiketiyle yapılan toplumsal medya kampanyası başlattı. Platform üyeleri, hazırladıkları etiket çalışmalarını kitabevi raflarındaki kitapların yanlarına bırakarak yayınevi işçilerinin taban fiyata mahkûm edildiğini, sigortasız ve garantisiz çalıştırıldığını, faturalarını ve kiralarını ödeyemediklerini belirtti.

Yayınevi İşçileri Platformu’nun üyeleri, Semih Atiş, Bekir Demir, Elif Okan Gezmiş, Rojhat Turgut’la konuştuk.

EMEK SÖMÜRÜSÜYLE MÜCADELE

“Yayınevi emekçileri” deyince sıradan okurun aklına birinci olarak muhtemelen “editör” ya da “yayın yönetmeni” gelir. O denli midir? Kimdir/kimlerdir yayınevi işçileri?

Semih Atiş: Yayınevi işçileri dizgiciden depo çalışanına çok farklı meslek kümelerini kapsayan bir kavram aslında. Bizler de bir ortaya geldiğimizde yayıncılık alanında çalışan tüm emekçiklerin sesi olmak istedik. Fakat kendi içimizde yürüttüğümüz tartışmalar sonucunda, mevcut kurallarda örgütlenme çalışması yürütmenin zorluklarını göz önünde bulundurarak, birinci etapta daha dar bir çerçeve çizmeye karar verdik. Tercümanların ve grafik tasarımcıların kendi örgütleri zati var. Bu bağlamda, öncelikle editör, redaktör, yayın yönetmeni/koordinatörü, yayına hazırlayan, derleyen, düzeltmen, son okumacı, dizinci, dizgici, telif hakları sorumlularını temsil etmeyi hedefliyoruz. Fakat elbette asıl ve büyük hedefimiz, yayıncılık alanındaki emek sömürüsünün bütünüyle uğraş etmek.

Ortaya çıkışınız nasıl oldu? Kimler öncüsü oluşumunuzun?

Bekir Demir: Editörler daha evvel de örgütlenmeye çalışmışlardı lakin bu teşebbüsler çeşitli sebeplerle sonuçlandırılamamıştı. Hasebiyle fikir ve gayret yeni değil, lakin tahminen bu kez vakti gelmişti. Bir ortaya gelmemiz tıpkı vakitlerde ortak dertlerle dertlenen birkaç farklı oluşumun girişiminlerinin ve bölümde uzun yıllardır bu türlü bir platformun eksikliğini hisseden işçilerin bir ortaya gelmesiyle oldu. Yeniden bir yayınevinde yaşanan haksız işten çıkarmaların kamuoyunda ses getirmesinin akabinde Tercümanlar Meslek Birliği’nin yaptığı dayanışma davetiyle bir ortaya gelmiş olduk. 5 Ekim 2023’teki birinci toplantının akabinde tekrar yüz yüze ve çevrimiçi toplantılarla süreci ilerlettik.

Henüz çok yeni oluşumsunuz. Yansılar nasıl?

Elif Okan Gezmiş: Giderek artan bir ilgi olduğunu söyleyebiliriz. Elbette her yeni oluşum üzere bize de birtakım beşerler birinci başta merakla, çekinceyle, bazen de kuşkuyla yaklaşabiliyorlar lakin faaliyetlerimiz görünür hale geldikçe dayanışmanın büyüyeceğinden kuşkumuz yok. Türkiye’de örgütlenmenin etrafındaki dehşet bulutuna karşın birinci çağrımızdan bu yana ortamıza katılmak istediğini söyleyerek bize ulaşan çok sayıda arkadaşımız oldu. Şu an bu arkadaşlarımızın kimileri çalışma gruplarımızda da bilfiil emek veriyor.

Yola çıktığınız günden bugünü düşündüğümüzde, kaç kişi saflarınıza geldi?

B.D.: Birinci toplantımıza elliye yakın kişi katılmıştı. Şu an yüzlerce destekçimiz var, çabucak her gün “Ben ne yapabilirim?” diye soran yeni arkadaşlar katılıyor ortamıza. Bu da bizi çok memnun ediyor.

Sektörün başka paydaşları ile irtibat halinde misiniz?

Rojhat Turgut: Bugünlerde gücümüzü büyük oranda dernekleşme sürecine yöneltiyoruz; bu yıl içinde resmi bir kurumsal çatı kurabilmek için yapmamız gereken epey bir iş var. Sonrasında yapacağımız şeylerden biri elbette kesimin paydaşlarıyla temasa geçmek olacak.

Sanıyorum oluşumun üyeleri farklı farklı yayınevlerinin takımlı çalışanları. Yayınevleri yetkilileri, bu oluşumun içerisinde olduğunuzun şuurunda mi? Bilincindeyse rastgele bir sorun yaşayan oldu mu aranızda?

E.O.G.: Yalnızca takımlı çalışanlar değil aslında. Zira yayınevi işçilerinin önemli bir kısmı hür çalışanlardan oluşuyor. Sorunuza gelirsek, şimdi kulağımıza bu çeşit bir olay gelmedi lakin birden fazla arkadaşımızın bizi sessizce desteklemesinin nedeni tam da bu tıp zorbalıklar; gayret etmeye çalıştığımız şartların başında da bu geliyor. Örgütlenme faaliyetlerinde her vakit bu risk vardır lakin daha evvelki tecrübelerden bildiğimiz üzere işçiler mert davrandığı ve haklarını almakta ısrarcı olduğu sürece bu tıp tehditlerin vakitle esamesi okunmamaya başlıyor.

‘NİCE HAK İHLALİ VAR’

Elbette sorun ekonomik. Ancak sırf ekonomik mi? Yayınevi işçilerinin problemlerini sıralayacak olursak, neler söylersiniz?

B.D.: Kuşkusuz tek sorun emeğin karşılığını maddi olarak alamamak değil. Maaşların yahut kesim başı ödeme tarifelerinin düşüklüğüne ek olarak sigortanın asgariden gösterilmesi, maaşın bir kısmının elden geri alınması üzere birçok hak ihlali var ne yazık ki. Hür çalışanlar toplumsal teminattan bile mahrum. Editörlük, redaktörlük önemli bir donanım ve deneyim gerektiren işler olmasına karşın işverenler neredeyse okuma yazma bilen herkesin bu işi yapabileceğine inandığından iş teminatı yok; yıllarını bu mesleğe vermiş bireyler bir sabah kendilerini işsiz bulabiliyorlar. Bunlara bir de ayda şu kadar kitap çıkmasına yönelik baskıyı, mobbingi eklediğimizde ne yazık ki pek çok arkadaşımız bu şartlara dayanamayıp bölüm değiştirmek zorunda kalıyor. Okurların nitelikli kitaba ulaşamamasının temel sebeplerinden biri de bu zati.

‘BAZI ŞEYLER DEĞİŞMELİ’

Çağrınız sadece yayınevi çalışanlarına mı?

E.O.G.: Davetimiz öncelikle yayınevi çalışanlarına, lakin ayrıyeten bölümün tüm paydaşlarına ve elbette okurlara. Yayıncılık bölümünün “prestijli” perdesinin gerisinde olup bitenlerin daha fazla bâtın kalmasını istemiyoruz. Birtakım şeyler artık değişmek zorunda. Biz bunun için gayret ediyoruz, etmeye de devam edeceğiz, ancak başarmak için herkesin takviyesine gereksinimimiz var.

‘DERNEK KURACAĞIZ’

Oluşum olarak mı kalmayı planlıyorsunuz, yoksa daha kurumsal ve örgütlü bir yapıya evrilecek misiniz?

S.A.: Tekrar kendi ortamızda yürüttüğümüz tartışmalarda şu etapta bizim için en ülkü seçeneğin süreci bir dernek çatısı altında devam ettirmek olduğunu gördük. Münasebetiyle bu doğrultuda çalışıyoruz, derneğin kuruluş muştusunu birkaç ay içinde vereceğiz. Resmi prosedürlere ek olarak hak ihlallerinin raporlanması, taban tarifelerin oluşturulması ve elbette örgütlenme/tanıtım faaliyetleri üzere farklı alanlarda çalışmalarımız sürüyor.

İlerleyen günlerde sendikalaşma üzere bir yola girerseniz, sizce bu bir tahlil olacak mı?

R.T.: Dernekleşme gereksinimi tam da bu sendika probleminden doğdu temelinde: Yayınevleri farklı iş kollarında göründüğünden, yayınevi çalışanları birebir sendika altında bir ortaya gelemiyor, bir sebep bu. Oburu ise birden fazla yayınevi çalışanının, editör, redaktör ve dizgicinin hür çalışması ve sigortalarının olmaması. Hasebiyle bir sendikaya da üye olamıyorlar. Bununla ilgili de gerekli adımları atacağız, sadece yayınevi çalışanları da değil, farklı kesimlerde çalışan birçok işçi özgür çalışma sistemi nedeniyle sendikalara üye olamıyor. Bunun için sendika temsilcileriyle de görüştük, toplantılar yaptık, nihayetinde sendikal örgütlenmeye mahzur olmayacak, hatta güç verecek bu cins bir örgütlenmenin herkes için faydalı olacağına kanaat getirdik.

10 Şubat’ta bir toplumsal medya çalışması yaptınız. Önümüzdeki günlerde neler yapmayı planlıyorsunuz?

E.O.G.: Çok çalışmaya ve sesimizi duyurmaya devam edeceğiz. Hak çabasının uzun bir koşu olduğunu unutmamak gerekiyor. Kısa müddette büyük çıkışlar yapmak kolay lakin fonksiyonsuz; kıymetli olan aylarca, yıllarca bu çabayı sürdürebilmek. Biz de bu mantık doğrultusunda hareket ediyoruz. Önümüzde çok iş var. Bu çalışma şartlarına daha fazla tahammül etmek istemeyen, hakları için gayret etmeye istekli tüm yayınevi işçilerini bize takviye vermek üzere ortamıza katılmaya davet ediyoruz.