Başkasının hislerini algılama ve nasıl hissettiklerini hayal etme kabiliyeti olan empati, günümüz dünyasının büyük bir kısmında az bulunan bir özellik olarak görülüyor. Lakin âlâ bir haber var: Empati ve merhamet toplumsal etkileşim yoluyla yayılabilir. Araştırmaya katılan 50’den fazla gönüllünün aksiyonlarına dayalı olarak empatideki değişimleri ölçmek üzere tasarlanmış dört farklı deney yürüten milletlerarası bir araştırma ekibi, yeni çalışmasında bu karara vardı.

YETERLİ SAYIDA KİŞİ VARSA EMPATİ ARTABİLİYOR

Populer Science Türkçe’de yer alan çalışmadaki deneye katılan bireyler üzerinde yapılan değerlendirmede, hem şahısların kendi aktardıklarına hem de beyin taramalarına nazaran belirlenen empati düzeylerinin, öbür şahısların yansılarını gözlemledikten sonra değişme eğilimi sergilediği gösterildi. Bu durum, kâfi ölçüde kişinin yapması halinde diğerlerini önemseme ve onlar için telaş duyma davranışının topluluk içerisinde yayılabileceği manasına geliyor. Çalışma, empati eksikliğinin de ‘bulaşıcı’ olabileceğini gösteriyor.

Almanya’daki Würzburg Üniversitesinde çalışan sinirbilimci Grit Hein, “Empatik yahut empatik olmayan yansıların gözlemlenmesine dayalı olarak empati oranları artıp azalıyor” diyor.

Dört deneyin tümünde, ferdi empati düzeyleri birinci olarak iştirakçilere bir görüntü izletilmesiyle ölçüldü. Görüntüde bir kişinin eline acı veren bir uyarıcı uygulandı ve burada temel düzey belirlendi. Daha sonra iştirakçilere başka bireylerin birebir görüntülere verdiği reaksiyonlar gösterildı ve empati düzeyleri tekrar ölçüldü.

Diğer bireylerin empatik biçimde reaksiyon vermesi katılımcılardaki empati işaretlerini artırma eğilimi gösterirken, kararsızlık durumunun görülmesi bu işaretleri azaltmış. Başka bir sözle gösterdiğimiz empati epey akışkan görünüyor ve etrafımızdaki beşerler ile etrafın tesiri altında kalabiliyor.

Testlerden birinde, araştırmacıların beynin muhakkak bölgelerindeki sinirsel faaliyeti ölçmesini mümkün kılan işlevsel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) yolu kullanıldı. Bulgularda, daha öncesinde empatiyle ilişkilendirilen ön insula bölgesinde değişimler olduğu fark edildi. Birtakım matematiksel modellerin de yardımıyla araştırma grubu, empati değişimlerinin taklitten yahut insanları mutlu etmekten fazla fiili öğrenmeye dayalı olabileceğini gösterdi.

“Çalışmalarımızdan gelen bu uygun haber, yetişkinlerde empati kabiliyetini her iki tarafta de uygun önlemler yoluyla şekillendirme imkanımız olduğunu gösteriyor” diyor Hein.

Özgecil ve toplumsal bağların gelişmesine yardımcı olurken arkadaşlar ve komşulara biraz avantaj sağlayabilen empati, karmaşık bir özellik. Oburlarının bakış açısını anlayabilme kabiliyeti, kimi araştırmacıların öne sürdüğüne nazaran çağdaş medeniyetin en temelinde bile yer alıyor olabilir.

Empatinin (veya yoksunluğunun) bulaşıcı olduğu öne sürülen birinci çalışma bu değil. Ayrıyeten bulgular yalnızca iş yerinde değil, her türlü senaryoda yararlı olabilir. Örneğin empatinin olmadığı bir atmosfer, çalışanları daha anlayışsız yapabilir ve başkalarını daha az düşünmelerine sebep olabilir.

“Empatinin uzun vadeli ilerlemesi için karşılıklı hürmet atmosferi gerekiyor” diyor Hein. “Birisi diğer birisine karşı empati taşımadan ona hürmet gösterebilir ancak öbür bireye bir insan formunda hürmet duyulmuyorsa yahut saygısızlık toplumda kabul görüyorsa, empati geliştirmek güç olacaktır.”

Araştırma PNAS bülteninde yayınlandı.